درباره حافظ

درباره حافظ

نویسنده: نصرالله پور جوادی
ناشر: مرکز نشر دانشگاهی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 343
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1365 - دوره چاپ : 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو

مروری بر کتاب

برگزیده مقاله ها

نمادها یا اشارات مربوط به شرابخواری و خرابات و رندی و نیز مضامینی که مربوط به مجلس طرب و سماع و وجد در دیوان حافظ است، چندان ریشه در سوانح و «کنوزالاسرار» ندارد، ولی اشاراتی که حافظ به برخی از داستان‌ها و تمثیل‌ها، مانند داستان محمود و ایاز، داستان شمع و پروانه یا مضمون «عهد الست» به عنوان آغاز عاشقی در ازل، کرده یا نکاتی که دربارۀ حسن و تجلی آن و کرشمۀ معشوقی و ناز و دلبری و ملاحت مطرح کرده است، همه با اشارات و تمثیل‌های «کنوزالاسرار» و سوانح مرتبط است. حافظ بارها به زبان اشاره و تمثیلی خود اشاره کرده است. او در یک جا اظهار می‌کند که اسراری را خواسته به اشارت بیان کند، ولی محرمی برای خود پیدا نکرده است.

تصوف عاشقانۀ نوحلاجی را می‌توان در اشعار شعرای پارسی‌گو، مانند سنائی و عطار و مولوی و سعدی و خواجوی کرمانی و حافظ، و آثار نویسندگانی چون رشیدالدین میبدی (صاحب کشف‌الاسرار و عده‌الابرار) و آثار روزبهان بقلی شیرازی، به‌خصوص اثر پارسی او «عبهرالعاشقین» و دو اثر نجم‌الدین دایه به نامهای «مرصاد‌العباد» و کتاب «عقل و عشق» مطالعه کرد، از همه اساسی‌تر و قدیمی‌تر، اثر احمد غزالی «سوانح» است؛ چه، نخستین کسی که مسائل و مباحث این تصوف را بیان کرد، احمد غزالی بود.

البته این شعرا و نویسندگان لزوماً عقاید و آرای صوفیانۀ خود را مستقیماً از سوانح احمد غزالی نگرفته‌اند؛ ولی در هر حال سوانح در شکل‌گیری اصول تصوف نوحلاجی بسیار مؤثر بوده و حتی برخی از نویسندگان در قرن هفتم به تقلید از این اثر، کتاب‌هایی تألیف کرده‌اند، مانند فخرالدین عراقی صاحب کتاب «لمعات» و قاضی حمیدالدین ناگوری صاحب «لوایح».

اما از همۀ این آثار مهمتر مثنویی است که معمولاً با عنوان «عشق‌نامه» به حکیم سنائی غزنوی نسبت داده شده، ولی در حقیقت عنوان این مثنوی «کنوزالاسرار و رموزالاحرار» بوده و سرایندۀ آن نیز به احتمال قریب به یقین عزالدین محمود کاشانی(درگذشتۀ ۷۳۵ق) صاحب کتاب معروف «مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه» است. همین مثنوی «کنوزالاسرار» است که مأخذ اصلی حافظ در بسیاری از عقاید صوفیانۀ او در باب عشق بوده است.

فهرست

مقاله ها
اسلوب هنری حافظ و قرآن
سخن و ملاحت: بحثی در زیبایی شناسی حافظ
کلام و پیام حافظ
نظری به کلام و پیام حافظ
نقدها
حافظ: نسخه نهایی
شرحی بر حافظ، پیراسته از لطافتها
کتابشناسی
گزیده کتابشناسی پژوهشی حافظ
و...