درآمدی بر صنایع ادبی در کلام امام علی (ع)

درآمدی بر صنایع ادبی در کلام امام علی (ع)

نویسنده: کریم زمانی
ناشر: اطلاعات
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 82
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1367 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب 

بی گمان سخنان و نامه های امام علی (ع) پس از قرآن برترین و والاترین سخنان در عرصه فصاحت و بلاغت است؛ و به جرات می توان گفت که کلام وزین و رزین امام علی (ع) بر امهات کتب ادبی فارسی و عربی، تاثیر آشکار نهاده است. آن چه به يك سخن و نوشته، بعد هنري مي بخشد و آن را فراتر از كلام معمولي مي سازد، برخورداري آن از «آرايه هاي ادبي» است. اين آرايه ها، همچون گهرهايي نشسته بر نگين و جواهرات، بر جاذبه و قيمت آن مي افزايد.

هنرمند كسي است كه بتواند كلامش را اين گونه بيارايد و اين گونه نوشته هاست كه هنر به شمار مي آيد. وقتي اثري ادبي از صناعاتي همچون: تشبيه، كنايه، استعاره، ايجاز، حسن مطلع، حسن ختام، جناس، طباِ، ايهام، مجاز، لف و نشر، تمثيل، مراعات نظير، قلب و... بر خوردار باشد، جنبه ي هنري آن بيشتر و جاذبه اش قوي ترخواهد بود. راز ماندگاري اشعار نغز و شيوا در همين نكته نهفته است. سخنان علي (ع) به وفور، از اين صنعت ها برخوردار است. چه آن چه به بعد واژگاني سخن مربوط مي شود (صناعات لفظي) و چه آن چه به هنر آفريني هاي مضموني و شيوه ي بيان و قالب ارائه كلام (صناعات معنوي).

توازني كه در پايان جملات نهج البلاغه ديده مي شود، واژه هاي زيبا و تشبيه هاي بديع و كنايه هاي شگفت و مراعات سجع و جناس در واژه ها و تعابير، در اين مختصر نمي گنجد. همين جلوه هاي جاودانه است كه كلمات حضرت را رنگ ابدي بخشيده و در طول قرون توجّه همه ي فصحا و بُلغا را به خود جلب كرده است. در اين زمينه كلام استاد اديب، دكتر سيد جعفر شهيدي را شاهد مي آوريم كه درباره ي ويژگي هاي نثر امام و تأثيرپذيري اديبان فارسي از سخن مولا، نوشته است: با اطمينان خاطر مي توان گفت پس از قرآن كريم، گويندگان و نويسندگان ايراني از هيچ گفته اي به اندازه ي گفتار علي بهره نبرده اند و هيچ زيور ارزنده اي را چون سخنان او نيافته اند تا آرايش گفته ها و نوشته هاي خود سازند.

بي هيچ تعصّب بايد اعتراف كرد كه نامه ها و گفتارهاي اميرالمؤمنين علي (ع) پس از قرآن كريم، عالي ترين نمونه ي نثر مصنوع عربي است. اين حقيقتي است كه اديبان و مترسّلان در زبان و ادبيات عرب از هزار سال پيش تا امروز بدان اعتراف كرده اند و آن چه سبب شد اديبان عرب و جز عرب از قرن سوّم هجري به گردآوري فقره هاي كوتاه سخنان امام توجّه كنند، همين زيبايي لفظي و معنوي اين گفته هاست.