تشنه در میقاتگه ؛ متن و متن شناسی تعزیه

تشنه در میقاتگه

نویسنده: حسین اسماعیلی
ناشر: معین
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 906
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1389 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب 

معرفی کتاب تشنه در میقاتگه اثر ویلهلم لیتن

پانزده مجلس لیتن که اینک در اختیار شیفتگان و محققان تعزیه قرار می‌گیرد، مانند تمام مجموعه‌های موجود از یکدستی و زبان مشترک برخوردار نیست. برخی از مجلس‌ها مانند مجلس مرغ در مدینه متنی یکدست، با زیبایی رساتر و حسی قوی‌تر است، لغزش‌های وزن و قافیه در آن اندک و بیشتر حال و هوای یک متن عرفانی را دارد؛ مجلس زن تصرانی در کربلا، از نطر نمایشی بسیار قوی است و با گنجانیدن قطعه‌های متنوع همچون نوحه، لالایی و سرود، جنبه نمایشی بالایی دارد...

مجموعه‌ی مجلس‌های متعلق به لیتن از جمله نسخه‌های کهن تعزیه است که توسط وی گردآوری و به خارج از کشور منتقل شده است. لیتن درباره‌ی شرایط به دست آوردن این متون سخن نگفته و تنها اشاره‌ای که کرده، این است که در یک مورد صاحب مجلس امیرتیمور به هیچ قیمتی نمی‌خواسته است که نسخه‌ی خود را به وی واگذار کند. به ناچار لیتن که مایل به داشتن این نسخه بوده، تنها توانسته اجازه‌ی رونویسی آن را به دست آورد.

از خلال این گفته‌ها می‌توان حدس زد که لیتن نسخه‌هایش را خریداری کرده است و فروشندگان نسخه دست‌اندرکاران تعزیه بوده‌اند. جای تأسف است که لیتن برخلاف شوتسکو، از صاحبان نسخه‌هایش نام نمی‌برد. به هر حال، چگونگی مالک شدن لیتن هرچه باشد و مبلغ پرداختی بابت این نسخه‌ها هرقدر باشد، مسأله‌ی اصلی این است که این نسخه‌ها از ایران خارج شده است و این امر البته جای تأسف دارد و بدین معنی است که ایرانیان به میراث فرهنگی خود، چه فردی و چه همگانی، اهمیت چندانی نمی‌داده‌اند؛ رسم مذمومی که هنوز هم در این آب و خاک رواج دارد؛ اما خارج شدن این نسخه‌ها یک امتیاز هم داشت و آن نگه‌داری و مراقبت از آن‌هاست که غربیان راه آن را خوب می‌دانند و ما در کشور خود چه بسا نسخه‌های باارزش و قدیمی را با بی‌توجهی و بی‌تفاوتی به دست نابودی سپرده‌ایم.

از این نقطه نظر، لیتن به فرهنگ ملی ما خدمت کرده است و خدمت دیگر او این است که متن‌های خود را در سال 1928 میلادی به صورت فاکسیمیله به چاپ رسانید و در دسترس همگان قرار داد. این نخستین‌بار بود که نسخه‌های تعزیه به زبان اصلی در اختیار ایران‌شناسان غربی قرار می‌گرفت؛ چرا که پیش از او، شوتسکو پنج مجلس از 33 مجلس قدیمی خود را به زبان فرانسه ترجمه کرده و به چاپ رسانده بود و پلی تمامی تعزیه‌نامه‌هایش را به زبان انگلیسی درآورده و منتشر کرده بود و اصل فارسی آن‌ها هرگز به دست نیامد.

..نیم سده‌ای از آغاز مطالعات تعزیه‌شناسی در ایران می‌گذرد و به کوشش پژوهشگران بومی و صاحب‌نظران خارجی کارهای شایسته و ارزنده‌ای در این زمینه انچام گرفته است. پاره‌ای از کارشناسان با تکیه به تاریخچه تعزیه از پیدایی امروز، نکته‌هایی تازه و ارزشمند را بر ما روشن کرده‌اند.