ترجمه مصباح الشریعه منسوب به امام صادق (ع)

ترجمه مصباح الشریعه

نويسنده: عبدالرزاق گیلانی
ناشر: پیام حق
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 607
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1387 - دوره چاپ: 4

مروری بر کتاب

كتاب مصباح الشريعة كه منسوب به امام صادق (ع) است. اين كتاب همراه با كتاب جامع الاخبار چاپ شده است. اما مجلسى در مقدمه بحار درباره آن گفته است: در اين كتاب مطالبى آمده كه خواننده خردمند و مطلع را با ترديد مواجه مى ‏كند. اسلوب اين كتاب شبيه ديگر سخنان و آثار ائمه (ع) نيست و الله يعلم.

مؤلف كتاب وسايل در پايان كتاب هداية گويد: از جمله كتابهايى كه بر ما ثابت است كه قابل اعتماد نيست و از آنها نقل نكرديم كتاب مصباح الشريعة منسوب به امام صادق (ع) است. زيرا سند آن ثابت ‏شده نيست و در آن سخنانى آمده كه مخالف با تواتر است.صاحب رياض العلما نيز به هنگام ذكر كتابهاى مجهول و ناشناخته مى‏ نويسد: مصباح الشريعة در اخبار و مواعظ كتابى معروف و متداول است.

. . . بلكه اين كتاب از تاليفات يكى از صوفيان است.اما ابن طاوس و ظاهر عبارت سيد على بن طاوس در كتاب امان الاحظار نشان مى‏ دهد كه وى بر اين كتاب اعتماد داشته است. زيرا در آنجا مى‏گويد: از جمله كتابهايى كه بايد با مسافر همراه باشد كتاب اهليلجة است. اين كتاب حاوى مناظره امام صادق (ع) با طبيبى هندى است كه درباره شناخت‏ خداوند جل جلاله به طرزى عجيب و بديهى استدلال شده به طورى كه آن طبيب هندى پس از اين مناظره به الوهيت و يگانگى خداوند اقرار كرده است....

كتاب مصباح الشريعة از امام صادق (ع) بايد با مسافر باشد. اين كتاب درباره سلوك به سوى خداوند و توجه به او و دستيابى به اسرارى كه در آن نهفته است، بس لطيف و گرانقدر است.كفعمى در مجموع الغرائب روايات بسيارى را با لفظ قال الصادق از مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة نقل كرده است. شهيد ثانى در كشف الريبة و نيز در منية المريد و مسكن الفواد و اسرار الصلاة رواياتى از مصباح الشريعة نقل كرده و آنها را قاطعانه به امام صادق (ع) نسبت داده و در پايان برخى از آنها آورده است: آنچه گفته شد تماما از كلام امام صادق (ع) بود.

سيد حسين قزوينى در كتاب جامع الشرايع، به هنگام ذكر مآخذ كتاب، گويد: مصباح الشريعة به شهادت شارح فاضل شهيد ثانى و سيد بن طاوس و مولانا محسن كاشانى و عده‏اى ديگر منسوب به امام صادق (ع) است. بنابراين، پس از تاييد اينان جايى براى تشكيك و ترديد در اين كتاب باقى نمیماند....

شارح نیز در هنگام شرح و ترجمه برای تبیین و تثبیت لطایف اخلاقی و دقایق عرفانی به آیات و روایات و اشعار عرفانی استناد و استشهاد می‌نماید. به عنوان نمونه در شرح باب شصت و دوم که درباره علم است، برای شرح فقره «و المتعلم یحتاج الی رغبة و ادارة و فراغ و نسک و خشیة و حفظ و حزم» این چنین می‌نگارد:
«حاصل آنکه: از برای تحصیل علم هر زحمت که کسی به خود راه دهد، گنجایش دارد، و از برای رسیدن به او، از هر مطلب عالی می‌توان گذشت. حدیث است که: «اول ما یوضع فی المیزان، العلم و الخلق الحسن» و اول خلعتی که بر دوش حضرت آدم علیه‌السّلام کشیدند، علم بود که «و علم آدم الاسماء کلها». .. و این همان علم است که خلیل جلیل فرمود: «انی قد جائنی من العلم ما لم یاتک» و یعقوب علیه‌السّلام گفت: «انی اعلم من الله ما لا تعلمون» و از حال خضر خبر دادند که: «و علمناه من لدنا علما».

جای دیگر فرموده: «و لوطا آتیناه حکما و علما» و گفت: «و لقد آتینا داود و سلیمان علما» و در حق مهتر و بهتر عالم فرمود: «و علمک ما لم تکن تعلم، و قل رب زدنی علما» و این علم، قطره‌ای است از بحر محیط علم قدیم، که آن صفت پاک خداوندی جل جلاله است.»

فهرست

۱- باب اول: در تعریف بیان آنچه که در ضمیر و نهان انسان است.
۲- باب دوم: در بیان احکام دلها.
۳- باب سوم: در بیان رعایت قلب و نفس و عقل و علم و عمل.
۴- باب چهارم: در بیان نیت.
۵- باب پنجم: در بیان ذکر و برتری یاد کردن خدا، بنده را.
۶- باب ششم: در بیان شکر.
۷- باب هفتم: در بیان لباس و اشاره عرفانی به آن.
۸- باب هشتم: در آداب مسواک زدن و اشاره عرفانی به آداب آن.
۹- باب نهم: در بیان مبرز (توالت).
۱۰- باب دهم: در بیان طهارت و وضو و اشارات عرفانی آنها.
۱۱- باب یازدهم: در آداب خروج از منزل.
۱۲- باب دوازدهم: در بیان آداب دخول مسجد.
۱۳- باب سیزدهم: در بیان آداب شروع به نماز.
۱۴- باب چهاردهم: در آداب قرائت قرآن.
۱۵- باب پانزدهم: در آداب رکوع.
۱۶- باب شانزدهم: در آداب سجود.
۱۷- باب هفدهم: در آداب تشهد.
۱۸- باب هیجدهم: در آداب سلام نماز و بیان این که سلام اسم الهی است.
۱۹- باب نوزدهم: در آداب دعا و داعی و مدعو و مکان دعا و اسم اعظم الهی.
۲۰- باب بیستم: در آداب و اقسام روزه.
۲۱- باب بیست و یکم: در آداب زکات و زکات اعضای بدن.
۲۲- باب بیست و دوم: در آداب حج و بیان مسایل اخلاقی و عرفانی آن.
۲۳- باب بیست و سوم: در بیان سلامتی.
۲۴- باب بیست و چهارم: در بیان عزلت و فواید آن.
۲۵- باب بیست و پنجم: در آداب عبادت.
۲۶- باب بیست و ششم: در بیان تفکر.
۲۷- باب بیست و هفتم: در بیان سکوت و خاموشی و روش‌های تحصیل آن.
۲۸- باب بیست و هشتم: در بیان راحتی حقیقی که ملاقات خدا در آخرت است و راحتی دنیوی.
۲۹- باب بیست و نهم: در قناعت.
۳۰- باب سی‌ام: در بیان حرص.
۳۱- باب سی و یکم: در بیان زهد و تعریف آن.
۳۲- باب سی و دوم: در نکوهش علاقه به دنیا.
۳۳- باب سی و سوم: در بیان ورع و اصول آن.
۳۴- باب سی و چهارم: در بیان عبرت و فواید و آثار آن.
۳۵- باب سی و پنجم: در بیان تکلف و رغبت.
۳۶- باب سی و ششم: در نکوهش غرور و خودبینی.
۳۷- باب سی و هفتم: در صفات منافق (دو رو).
۳۸- باب سی و هشتم: در بیان عقل و هوی.
۳۹- باب سی و نهم: در بیان وسوسه و راه‌های پیشگیری و درمان آن.
۴۰- باب چهلم: در بیان عجب و نقل حالت علامه حلی رحمه‌الله‌علیه در وقت احتضار.
۴۱- باب چهل و یکم: در آداب اکل و خوردن و اقسام آن و فواید کم‌خوری و مضرات پرخوری.
۴۲- باب چهل و دوم: در چشم پوشی از ناروا و عواقب نگاه کردن به نامحرم.
۴۳- باب چهل و سوم: در آداب راه رفتن.
۴۴- باب چهل و چهارم: در آداب خواب و کیفیت خواب رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم .
۴۵- باب چهل و پنجم: در معاشرت با مردم.
۴۶- باب چهل و ششم: در آداب سخن گفتن و برتری کم سخنی.
۴۷- باب چهل و هفتم: در بیان این که مؤمن واقعی مدح و ذم خدا را بر مدح و ذم خلق برتری می‌دهد.
۴۸- باب چهل و هشتم: در نکوهش منازعه و اقسام آن.
۴۹- باب چهل و نهم: در حرمت غیبت و تعریف و ارکان و انواع آن.
۵۰- باب پنجاهم: درباره ریا و کارهایی که بیشتر ریا در آنها می‌شود.
۵۱- باب پنجاه و یکم: در نکوهش حسد و مضرات آن.
۵۲- باب پنجاه و دوم: در نکوهش طمع.
۵۳- باب پنجاه و سوم: در ستایش سخاوت و بخشندگی.
۵۴- باب پنجاه و چهارم: درباره گرفتن و بخشیدن.
۵۵- باب پنجاه و پنجم: در فواید برادر دینی و همسر نیکوکار و فرزند با کمال و آداب برادری.
۵۶- باب پنجاه و ششم: در بیان مشورت و آداب و آثار آن.
۵۷- باب پنجاه و هفتم: در بیان ستایش حلم و بردباری.
۵۸- باب پنجاه و هشتم: در ستایش فروتنی برای خدا و نکوهش آن برای غیر خدا.
۵۹- باب پنجاه و نهم: درباره مقتضیات اقتداء.
۶۰- باب شصتم: در ستایش عفو و گذشت و تفسیر آن.
۶۱- باب شصت و یکم: در خوش‌خویی.
۶۲- باب شصت و دوم: در بیان علم و تفسیر و اقسام آن و آداب تعلیم و تعلم.
۶۳- باب شصت و سوم: در آداب فتوا دادن و قضاوت کردن و شرایط مفتی.
۶۴- باب شصت و چهارم: در آداب امر به معروف و نهی از منکر و شرایط و لوازم آنها.
۶۵- باب شصت و پنجم: در بیان خوف و خشیت از خدا و آفات علم و علما .
۶۶- باب شصت و ششم: در آفت قاریان قرآن.
۶۷- باب شصت و هفتم: در بیان حق و باطل و ستایش تقوا.
۶۸- باب شصت و هشتم: در شناختن پیغمبران علیهم‌السّلام و فواید پیروی از آنان.
۶۹- باب شصت و نهم: در شناختن یاران با وفای پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم .
۷۰- باب هفتادم: در بیان احترام مسلمانان.
۷۱- باب هفتاد و یکم: در نیکویی به پدر و مادر.
۷۲- باب هفتاد و دوم: در بیان موعظه و پند و اندرز و حقیقت تاثیر و عدم تاثیر آن.
۷۳- باب هفتاد و سوم: در وصیت.
۷۴- باب هفتاد و چهارم: درباره صدق و راستی.
۷۵- باب هفتاد و پنجم: در توکل و نقل حکایت آموزش عملی توکل توسط یکی از ائمه علیه‌السّلام .
۷۶- باب هفتاد و ششم: در بیان اخلاص و حقیقت آن.
۷۷- باب هفتاد و هفتم: در شناختن جهل و نادانی.
۷۸- باب هفتاد و هشتم: در بزرگداشت برادران ایمانی.
۷۹- باب هفتاد و نهم: در بیان توبه و اقسام آن.
۸۰- باب هشتادم: در جهاد و ریاضت نفس و بیان عواقب حب نفس و هوی و هوس.
۸۱- باب هشتاد و یکم: در بیان فساد ظاهری و باطنی و اشاره به قصه قارون.
۸۲- باب هشتاد و دوم: در بیان تقوا و تعریف و اقسام آن.
۸۳- باب هشتاد و سوم: در یادآوری مرگ و فواید آن.
۸۴- باب هشتاد و چهارم: در بیان حساب روز قیامت و محاسبه قبل از آن.
۸۵- باب هشتاد و پنجم: در حسن ظن.
۸۶- باب هشتاد و ششم: در بیان تفویض امور به حق تعالی و اشاره عرفانی به حروف تفویض.
۸۷- باب هشتاد و هفتم: در بیان یقین و مراتب و علایم آن.
۸۸- باب هشتاد و هشتم: در خوف و رجاء و اقسام آن دو.
۸۹- باب هشتاد و نهم: در بیان رضا.
۹۰- باب نودم: در بلا و حقیقت آن و مقایسه آن با نعمت.
۹۱- باب نود و یکم: در صبر و شکوه و تفسیر آن دو و اشاره به قصه موسی و خضر علیه‌السّلام .
۹۲- باب نود و دوم: در حزن و اندوه و مقایسه آن با تفکر.
۹۳- باب نود و سوم: در بیان حیا و تفسیر و اقسام آن.
۹۴- باب نود و چهارم: در بیان حقیقت دعوی.
۹۵- باب نود و پنجم: در بیان معرفت و اوصاف عارف.
۹۶- باب نود و ششم: در بیان دوستی با خدا و آثار و فضایل آن.
۹۷- باب نود و هفتم: در بیان دوستداران خدا و فضایل آنان.
۹۸- باب نود و هشتم: در بیان احوال مشتاقان حق تعالی.
۹۹- باب نود و نهم: در بیان حکمت و آثار آن و بیان صفت حکیم.
۱۰۰- باب صدم: در حقیقت عبودیت و ربوبیت و تفسیر آن و اشاره عرفانی به حروف عبد و بیان اصول و ارکان معاملات و حقوق