اسطوره های ایرانی ؛ رحلی گلاسه

اسطوره های ایرانی 

نویسنده: جان راسل هینلز
مترجم: مهناز شایسته فر
ناشر: موسسه مطالعات هنر اسلامی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 152
اندازه کتاب: رحلی - سال انتشار: 1388 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مصور - گلاسه - رنگی

پارس قدیم منابع سرشاری از ادبیات عامه و اسطوره‌ها را دربردارد و غنای آن نیز به اندازه تمدن است. ماهیت اسطوره های اولیه درباره توفان، باران، خدایان ادیان قدیمی و نابود کنندگان اژدهایان است. دین زرتشتی این سنت ها را جمع آوری کرد آن را در پرتو آموزه های دوگانه ویژه خود در زمینه ایزد کیهانی میان خداوند (اهورامزدا) و شر (انگره مینو) خیر و شر، نور و تاریخی تفسیر کرده است.

نویسنده در ابتداي كتاب به درستي اشاره مي‌كند كه بررسي مذهب و اسطوره‌شناسي ملت‌ها، بدون شناخت تاريخ گذشته يك سرزمين ممكن نخواهد بود. از اين رو در مقدمه كتاب خود خواننده را با چشم‌اندازي از تاريخ باستاني ايران آشنا مي‌سازد. اين تاريخ از سپيده دمي آغاز مي‌شود كه آريايي‌ها در فلات ايران (و نيز در سرزمين هند) سكني گزيدند و با خود اسطوره‌ها و باورهايي را آوردند كه هنوز هم ريشه‌هاي آن باقي است. نمونه‌هايي از آن اسطوره‌هاي ديرينه را مي‌توان در سرودهاي مذهبي ـ آئيني «ريگ ودا» هندي و «يشت»هاي ايراني بازيافت. 

وی آنگاه به پيامبري اشو زرتشت مي‌پردازد و مي‌نويسد كه اهميت اين رويداد (و زمان آن) از آن جهت است كه زرتشت «‌بزرگترين پيامبر اديان بزرگ جهان باستان» است. سپس به شناخت گذرايي از آموزه‌هاي پيامبر ايراني مي‌پردازد و مي‌نويسد كه او تنها به اسطوره‌هاي تازه اهميت نمي‌دهد، بلكه به آنچه از اساطير كهن برجاي مانده است نيز توجه نشان مي‌دهد، اما آن جايي كه هينلز مي‌نويسد كه به باور زرتشت «انگره مئين يو سرچشمه هر پليدي و شرارتي در عالم است» (ص 9) چه بسا دور از بدفهمي و لغزش نيست و دست كم نياز به توضيح كوتاهي دارد. در دين زرتشت انگره مئين يو تنها در انديشه است و هرگز خالق و آفريننده بدي نيست. روشن است كه بايد بين اسطوره‌هاي ايراني با آن‌چه در «گات‌ها» (سرودهاي اشو زرتشت‌) آمده است، تفاوت گذاشت. بي‌گمان نسبت دادن اسطوره‌ها به زرتشت، دور از حقيقت و راستي است. 

نويسنده سپس به گسترش دين زرتشتي در شاهنشاهي هخامنشي و دوره‌هاي بعد، تا پايان ساسانيان، مي‌پردازد و سرگذشت ايرانيان زرتشتي را با ورود اسلام و دگرگوني دين ايرانيان دنبال مي‌كند و نگاهي گذرا به وضعيت كنوني پيروان دين باستاني ايران مي‌اندازد.

بحث درباره منابع اسطوره‌ها، بخش ديگر كتاب است. پيداست كه مهم‌ترين اين منابع «اوستا» است. «ريگ ودا» هندي، متن‌هاي بازمانده پهلوي و شاهنامه فردوسي از ديگر مآخذي است كه نويسنده را در شناخت اسطوره‌هاي ايراني ياري داده‌اند. بخش پاياني مقدمه كتاب به «ماهيت اسطوره» اختصاص دارد. در اين بخش هينلز اشاره مي‌كند كه بايد اسطوره را از افسانه و تخيل جدا دانست. اسطوره‌ها مفاهيم بنيادي هستي را در انديشه انسان‌ها مي‌سازند و منطق تفكر جامعه به شمار مي‌آيند.

مترجم در مقدمه این کتاب آورده است که هدف از انتشار و چاپ این کتاب که به مجموعه کتب هنر اسلامی اضافه شده سنت ها و فرهنگ ایرانی متداول امروزی را در لابلای مطالب و باورهای دینی و مذهبی پارسی قدیم جستجو کند. باورهایی که امروزه نیز مردمان عام جامعه به آن پایبند بودند با دین خود اسلام تلفیق کرده اند.

این کتاب دارای 154 صفحه متن و 52 تصویر رنگی و 106 تصویر سیاه و سفید است. نویسنده کتاب جان هینلز در کالج کینگز لندن و دانشکده مطالعات شرقی و افریقایی لندن تحصیل کرده است و تا کنون مقالات متعددی در زمینه مباحث نظری و عمومی نوشته و در چاپ بسیاری از کتاب ها سهم به سزایی داشته است.

فهرست

 اسطوره‌شناسی پارس قدیم
اسطوره شناسی زرتشتی
زروانیسم
بدعتی در میان زرتشتیان
اسطوره شناسی در میترائیسم
اسطوره و پیامبر
اسطوره و پادشاه
اسطوره و تاریخ، اسطوره
مناسک مذهبی و نماد گرایی
اسطوره و ایمان