از رنگ گل تا رنج خار ؛ شکل شناسی قصه های شاهنامه

از رنگ گل تا رنج خار

نویسنده: قدمعلی سرامی
ناشر: علمی و فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1087
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1378 - دوره چاپ: 3

کمیاب - کیفیت : 

مروری بر کتاب

شکل شناسی قصه های شاهنامه

پژوهش های بیش و کمی که در طول تاریخ ادب فارسی‏ پیرامون شاهنامه و فردوسی ‏شناسی صورت گرفته است، همواره در برابر عظمت سر بر آسمان سوره کاخ بلند نظم‏ پارسی ناچیز و خوارمایه جلوه کرده است. آیا شاهنامه آن‏ قدر بزرگ و برکشیده و گردن افراخته است که کسی ‏را یارای نزدیک شدن بدان نیست،چه رسید به رسیدن‏ و بر شدن به کنگره آسمان فرسای بنای بی‏ گزند استاد توس،و یا پژوهندگان روزگار ما و اعصار پیش از آن را مجال و مایه آن نیست که اقبال رنج سی ساله دهقان‏ زاده خراسان متاعی در خور عرضه کنند؟

مولف با ذوق و شاهنامه‏‌شناس این کتاب دکتر قدمعلی‏ سرامی نخستین پژوهش جدی و پردامنه خود را که ظاهرا رساله ی دکتری او در رشته  زبان و ادبیات فارسی دانشگاه‏ تهران بوده است، به همین مهم اختصاص داده و انصاف را که با همه  این احوال به خوبی از عهده برآمده است.

در این‏ کتاب داستان‌ها و کردارهای شاهنامه که به عبارتی‏ سراسر حماسه ملی ایران را می‌‏پوشاند از دیدگاه شکل‏‌شناسی (Morphology) و باتوجه به جنبه‏‌ها و جوانب‏ داستانی آن مورد بررسی و سنجش و مقایسه و استناج قرار می‌‏گیرد. منظور نویسنده از شکل‏‌شناسی عبارت از تحقیق در ساختار‌ها و شناسایی اشکال و گونه‏ های آن.

به‏ عبارت دیگر هر نوع تقسیم‏ بندی که بتواند آثار ادبی را براساس مشخصه‏ هایی از یکدیگر ممتاز کند، از مقوله شکل‏‌شناسی است. بنابراین شکل‏‌شناسی هم در شکل‏ ادبیات یک قوم امکان‏پذیر است و هم یک نوع یا یک اثر ادبی مستقل را می‌‏تواند در بر گیرد.در این کتاب شاهنامه به عنوان یک اثر مستقل ادبی‏ که در واقع نماینده یک نوع ادبی مهم (حماسه) نیز هست‏ با حوصله تمام مورد پژوهش قرار گرفته است.

نویسنده در این کتاب داستانها و کردارهای شاهنامه که به عبارتی سراسر حماسه ملی ایران را می‌پوشاند از دیدگاه شکل‌شناسی و باتوجه به جنبه‌ها و جوانب داستانی آن مورد بررسی و سنجش و مقایسه و استنتاج قرار می‌گیرد. در این کتاب، شاهنامه به عنوان یک اثر مستقل ادبی که در واقع نماینده یک نوع ادبی مهم (حماسه) نیز هست با حوصله تمام مورد پژوهش قرار گرفته است.

در اغلب فصول شانزده گانه کتاب، شاهنامه به عنوان یک کل و مجموعه‌ای منسجم پیش چشم نویسنده قرار گرفته و در بسیاری از موارد به شایستگی حوادث و قهرمانان و کردارها و پندارها و حتی عوامل درونی و مکانیسمهای رشد و گونه گونی رویدادها از طول و عرض حیات تطبیقی و سنجشی به خود گرفته‌اند. به طور کلی در این کتاب شکل‌شناسی در مفهوم وسیع آن مورد نظر بوده و نویسنده با حوصله و دقت‌نظر و متدولوژی خاصی که در تدوین آن به کار رفته از مسائل و موضوعات بسیاری در شاهنامه سخن گفته است و خوشبختانه در بسیاری از آن‌ها دیدگاههای نو و برداشت‌های تازه را مطرح کرده است و به حق باید گفت همه پژوهندگان بعدی و خوانندگان شاهنامه و دوستداران فردوسی و دلدادگان حماسه ملی ایران را به کتاب خود نیازمند کرده است.

در فصل اول حدود و تعاریف شکل‏‌شناسی مورد بحث واقع شده و در پانزده فصل بعد به ترتیب از داستان و غیر داستان‏ طبقه‏ بندی داستان‌ها، نگاهی به شاهنامه به عنوان یک‏ داستان بزرگ، مقدمه شاهنامه و مقدمات داستانی آن، درخت و داستان، هنر پرداخت داستانهای مکرر، گفتار در داستانهای شاهنامه، کردار در دستان های شاهنامه، پندارهای داستان‌ها، قهرمانان، زمان و مکان، منطق‏ داستان‌ها، شگردهای داستان‏‌پردازی و مناسبات اجزاء داستان‌ها با یکدیگر، سمبولیسم در داستانهای شاهنامه‏ و سرانجام هفت‏خوان‌ها و هفت‏خوانی‌ها در شاهنامه سخن‏ به میان آمده است.

در اغلب این فصول شانزده‏ گانه‏ شاهنامه به عنوان یک کل و مجموعه ‏ای منسجم پیش‏ چشم نویسنده قرار گرفته و در بسیاری از موارد به‏ شایستگی حوادث و قهرمانان و کردار‌ها و پندار‌ها و حتی‏ عوامل درونی و مکانیسمهای رشد و گونه‏ گونی رویداد‌ها از طول و عرض حیات تطبیقی و سنجشی به خود گرفته ‏اند....

فهرست

فصل اول: شکل شناسی
فصل دوم:داستان و غیر داستان در شاهنامه
فصل سوم:طبقه بندی داستانهای شاهنامه
فصل چهارم: نگاهی به شاهنامه به عنوان یک داستانی بزرگ
فصل پنجم: مقدمه شاهنامه و مقدمات داستانی آن
فصل ششم: درخت و داستان
فصل هفتم: هنر پرداخت داستانهای مکرر
فصل هشتم: گفتار در داستانهای شاهنامه
فصل نهم: کردار در داستانهای شاهنامه
فصل دهم: پندار های شاهنامه
فصل یازدهم: قهرمانان
فصل دوازدهم: زمان و مکان
فصل سیزدهم: منطق داستانها
فصل چهاردهم: شگرد های داستانپردازی و مناسبات اجزاء داستانها با یکدیگر
فصل پانزدهم: سمبولیسم در داستانهای شاهنامه
فصل شانزدهم: هفت خوانها و هفت خوانیها.