ارج نامه محمد معین

نویسنده: محمد غلامرضایی
ناشر: میراث مکتوب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 661
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1389 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

زندگی ، آثار ، جستارهای متن پژوهی

مصور

پنجمين دفتر از مجموعه ارج‌نامه‌هاى مركز پژوهشى ميراث مكتوب، به همين دليل به بررسى تصحيحات و آثار و فعاليتهاى پژوهشى وى اختصاص يافته است.

محمد معين ميان سال‌هاى 1332 ق. برابر 1293 ش تا 1297 ش در رشت ديده به جهان گشود. تحصيلات مقدماتى و متوسطه را در زادگاه خويش و در دارالفنون تهران گذراند. به سال 1310 در رشته ادبيات و فلسفه دارالمعلمين عالى (دانشسراى عالى) پذيرفته و به سال 1313 فارغ‌التحصيل شد. به سال 1318 به دوره دكترى زبان و ادبيات فارسى دانشگاه تهران راه يافت و در سال 1321 اولين كسى بود كه به دريافت درجه دكترى نايل آمد.وى تدريس خود را در دانشگاه از سال 1318 با سمت دبيرى دانشسراى عالى آغاز كرد و تا سال 1345 كه بر اثر بيمارى به حالتى ميان مرگ و زندگى افتاد به تدريس و تحقيق اشتغال داشت و سرانجام در دوازدهم تيرماه 1350 ديده از جهان فروبست.

دكتر معين از استادان برجسته و تلاشگر زبان و ادب فارسى بود كه علاوه بر نوآورى در شيوه تدريس متون و تربيت شاگردان فراوان و شركت در مجامع علمى، كتاب‌ها و مقالات فراوان از خود به يادگار گذاشت.وى در حوزه مطالعات و تحقيقات مربوطه به زبان فارسى سرآمد اقران خود بود و پژوهش‌هاى وى در زمينه‌هاى دستور زبان و لغت و تصحيح متن برجستگى خاص دارد.

بخش اول ارج نامه ياد شده، درباره زندگي‌نامه دكتر معين است و داراي چنين عنوان‌هايي است، دكتر معين و معاصران او، ويژگي‌هاي صوري و اخلاقي، اسناد، تصاوير و نامه‌ها. 

درباره تاريخ دقيق تولد دكتر معين اختلاف نظر وجود دارد. مولف كوشيده تا از ميان ديدگاه‌ها و سالياني كه ذكر كرده‌اند، به تاريخ مطمئني دست يابد. سپس از دوران دشوار كودكي و نوجواني معين سخن گفته مي‌شود و از تحصيلات دانشگاهي و استخدام در وزارت فرهنگ نكاتي برشمرده مي‌شود. معين در شهريور 1321 از پايان‌نامه تحصيلي‌اش دفاع مي‌كند و اولين درجه دكتراي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران را به‌دست مي‌آورد. دوران بيماري دردناك معين و اغما او در 11 آذر 1345 و سرانجام، مرگ او در تيرماه 1350، از مباحثي است كه بدان پرداخته شده است. 

فصلي نيز كه به ديدگاه معاصران معين درباره او و كارهاي علمي‌اش اختصاص يافته، شامل نظر استاداني است كه بزرگتر از معين بوده‌اند و برخي از آن‌ها در پرورش شخصيت علمي او اثر داشته‌اند. همانند، ابراهيم پورداوود كه معين را «تجلي اطلاعات و زحمات خويش مي‌ديد» محمد قزويني، علي‌اكبر دهخدا، جمالزاده، نيما يوشيج و ديگران. به اين نكته نيز اشاره مي‌شود كه نيما، معين را وصي خود براي چاپ آثار و اشعارش ساخته بود. اين به سبب دقت علمي و امانت معين بود. جالب توجه است كه آن دو هرگز همديگر را نديده بودند. فصلي از ديدگاه‌ها نيز ويژه نظر ايران‌شناسان درباره معين است. 

درباره ويژگي‌هاي صوري و اخلاقي معين، بر عشق او به پژوهش و خواندن، ساده زيستي، انضباط، مهرباني، پرهيز از خودنمايي، فروتني و بي‌زاري از هياهو و جنجال تاكيد مي‌شود. در پايان نيز اسناد و نامه‌هايي عرضه شده است كه خواننده را براي شناخت بهتر معين و پژوهش‌هاي علمي او ياري مي‌دهند. اين اسناد شامل نامه‌هاي معين به ايرج افشار و علي‌اشرف صادقي است. 

بخش دوم كتاب، «فعاليت‌هاي آموزشي و علمي» عنوان گرفته و شامل چنين زيربخش‌هايي است، فعاليت‌هاي آموزشي، مسافرت‌هاي علمي و عضويت در مجامع، فعاليت‌هاي پژوهشي و انتشاراتي كه خود شامل دو بهره است، ويژگي‌هاي علمي و زمينه‌هاي تحقيقاتي دكتر معين و روش‌هاي آن. 

در اين بخش، ابتدا درباره آموزگاري معين و سپس سفرهاي علمي و كارهاي پژوهشي او سخن گفته مي‌شود. تسلط و جديت معين در تدريس، علاقه دانشجويان به درس دكتر معين و شيوه نمونه‌وار تدريس او، از نكاتي است كه بر روي آن تاكيد مي‌شود. شاگردان و دوستان معين درباره چگونگي درس گفتن او، چنين گفته‌اند كه «او بدون مقدمه و تفاخري و سخني از خود، درس را آغاز مي‌كرد. آرام و پُرشكوه، با نگاهي نافذ و دقتي شگرف، نبض كلاس را در دست داشت و شيفته تدريس و تعليم بود». 

ضمن آن كه مي‌كوشيد تا شيوه درست تحقيق را به دانشجويان بياموزد. در مقابل، شاگردان او نيز همواره احترام و جايگاه علمي معين را از ياد نمي‌بردند. به همين سبب است كه برخي معين را «آموزگار بزرگ» لقب داده‌اند. از ديگر مواردي كه در اين قسمت از كتاب ياد شده، شيوه امتحان و تاثير روش تدريس معين بر شاگردانش است. در قسمت مسافرت‌هاي علمي نيز از كنگره‌ها و مجامع علمي ياد مي‌شود كه دكتر معين در آن‌ها شركت مي‌كرد و به ارايه مقاله مي‌پرداخت. از نشان‌ها و جوايز علمي معين نيز ياد شده است و سرانجام فعاليت‌هاي پژوهشي او به دقت ارزيابي مي‌شود.