تاجیکان ؛ تاریخ قدیم و قرون وسطی

تاجیکان 

نویسنده: باباجان غفوروف
مترجم: جلال الدین صدیقی , روشن رحمن
ناشر: امیری
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 662
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1398 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ روکش کتاب کمی خاک گرفتگی دارد

مروری بر کتاب

تاریخ هر جامعه و هر ملتی  تفکر و شعور آن ملت را نشان می‌­دهد که در  مسیر  زمان و تجربۀ روزگار حاصل می‌­شود. نتیجۀ چنین شعور و تفکر را ما می­‌توانیم در فرهنگ، اقتصاد، ادبیات، هنر و رفتار هر جامعه در مسیر تاریخ آن جامعه  ببینیم. تفکر و شعور هر جامعه در طول تاریخ که انسانیت و مدنیت در محور و مرکز اصلی آن قرار داشته باشد، همیشه  ماندگار است. علم تاریخ از آن­‌جهت ارزش‌مند است که به ما شعور و تجربۀ جامعۀ گذشتگان بشری را از ابعاد مختلف زندگی می‌­آموزاند. نمونه­‌های اولیه ابزارهای زندگی انسانی، سکه­‌ها، خطوط و نقاشی­‌ها، میراث فرهنگی، آداب و رسوم، روابط انسان­‌ها با هم‌دیگر، و … که در سیر تحول و تکامل تمدن بشری نقش مهمی داشته ­اند، حاصل تجربۀ گذشتگان بشری است که در زمان خاصی زیسته­ اند و از خود در یک مقطع زمانی چنین یادگارهای مادی و معنوی را بر جای گذاشته­ اند.

چنین یادگاری‌­ها حاصل تفکر و شعور جمعیتی است که با تجربۀ جمعیتی به دست می­‌آیند. و از دل چنین میراث فرهنگی است که ما پی به هستی و چیستی تاریخ تمدن بشری می­‌بریم. کتاب « تاریخ تاجیکان» اثر بی‌­زوال آکادمیک باباجان غفوراف نیز از جمله کتاب­‌های مهم تاریخی است که به ما می‌­آموزاند گذشتگان ما نسبت به زندگی و پدیده‌­های حیات چه نوع نگاه و دیدی داشته‌ ­اند. و از خود در طول تاریخ چه گنجینه­‌هایی به یادگار گذاشته ­اند. به همین دلیل خواندن این کتاب برای هر شهروند تاجیکستان نیاز است. خوشبختانه با حمایت دولت تاجیکستان تا آخر امسال قرار است این کتاب با ارزش، با نشر مجدد و تیراژ بالا؛ به هر خانوادۀ تاجیک یک نسخه هدیه داده شود.

هدف از چنین تصمیمی خودشناسی هویت ملی و میراث با ارزش تاجیکان در طول سیر تحول تاریخی این ملت بزرگ است. به فرمودۀ محترم پریزدنت امام علی رحمان« اگر کسی گذشتۀ اجدادی خود را نداند، انسان کامل نیست».   شناخت تاریخ گذشتگان خود از ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، اقتصادی و رویدادهای آن در طول تاریخ، می­‌تواند گنجینه­‌های از عبرت و تجربه­‌های روزگار گذشتگان را به ما بیاموزاند تا در مسیر درست قدم برداریم. چنین اقدام خوب از طرف دولت تاجیکستان نیز می­‌تواند در رشد شناخت فرهنگ غنی تاجیکان در طول تاریخ، کمک کند و هر شهروند تاجیک را با گذشتۀ خویش پیوند و انس ببخشد.

کتاب حاضر، پژوهشی است درباره تاریخ، فرهنگ، تمدن و مناسبات و تحولات اجتماعی و اقتصادی مردم تاجیکستان. این مباحث براساس دوران تاریخی موضوع مورد بحث به دوره‌های قدیم، قرون وسطی و قرون جدید تقسیم شده و از عهد باستان تا انقلاب ۱۹۱۷ کمونیستی شوروی سابق را در برمی‌گیرد.

بخش نخست این مجموعه که به بررسی و تحلیل تاریخ قدیم و قرون وسطای تاجیکان اختصاص دارد، شامل چهار فصل با این موضوعات است:

فصل نخست با عنوان نظام جماعتی ابتدایی و انقراض آن در سرزمین آسیای وسطی مشتمل بر دو باب است: جماعت‌های اولیه در آسیای وسطی و طایفه‌های شرق ایرانی آسیای وسطی در آغاز پیدایش جامعه طبقاتی(قرون نهم تا اواسط قرن ششم قبل از میلاد).
فصل دوم که اجداد تاجیکان در دوره رشد مناسبت‌های برده‌داری نام گرفته، شامل پنج باب است:
۱: آسیای وسطی در هیات دولت هخامنشی
۲: مبارزه مردمان آسیای وسطی در مقابل استیلاگران
۳: یونان و باختر و پارت در قرن‌های سوم و دوم قبل از میلاد
۴: آسیای وسطی در دوره کوشانیان
۵: نظام اجتماعی و اقتصادی آسیای وسطای باستان.
در فصل سوم، از دوران پیدایش مناسبات فئودالی در آسیای وسطی سخن به میان آمده این دو مبحث را شامل می‌شود: قبایل و اقوام آسیای وسطی در قرن‌های چهارم تا ششم میلادی و مردمان آسیای وسطی از قرن چهارم تا ابتدای قرن هشتم میلادی.

آخرین فصل جلد اول درباره آسیای وسطی در زمان رشد و استقرار نظام فئودالی است که طی آن، تاریخ سیاسی و مناسبات اقتصادی و اجتماعی و اوضاع فرهنگی تاجیکان از ظهور اسلام تا عصر تیموری تشریح می‌شود.
مباحث مطرح شده در این فصل عبارت‌اند از:
مردم آسیای وسطی در هیات خلافت عرب
انجام روند تشکل مردم تاجیکستان و سازمان دولتی آنها در دولت‌های طاهریان، صفاریان و سامانیان(قرن نهم و دهم میلادی)
خلق تاجیک در قرن نهم تا ابتدای قرن سیزدهم میلادی: دولت‌های غزنوی، قراخانیان، غوریان و خوارزمشاهیان
خلق تاجیک در دولت چنگیزخان
و مردم تاجیک در دولت تیمور و تیموریان

در بخش دوم این مجموعه، مخاطبان با تاریخ دوره جدید تاجیکان و تاجیکستان آشنا می‌شوند. مباحث این جلد بدین قرار است:
خلق تاجیک در دولت شیبانیان(قرن شانزدهم میلادی)
خلق تاجیک در دولت جانیان (قرن هفدهم تا نیمه اول قرن هجدهم میلادی)
تاجیکان در امارت بخارا و دولت خانی خوقند (اواسط قرن هجدهم تا اواسط قرن نوزدهم میلادی)
تاجیکان در دوره ملحق شدن آسیای وسطی به روسیه و رشد مناسبات سرمایه‌داری در این سرزمین
احوال مردم تاجیک و مبارزه آنها بر ضد امارت بخارا و حکومت تزاری(نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی)
مردم تاجیک در آستانه انقلاب و دوره انقلاب، سال‌های ۱۹۰۵ - ۱۹۰۷م
مردم تاجیک از ۱۹۰۸ - ۱۹۱۷م
یادداشت‌های مربوط به هر مبحث در پایان همان مبحث (باب) آمده و بخش پایانی کتاب به توصیف منابع و فهرست آنها اختصاص یافته است.