نیچه و معرفت شناسی

نویسنده: آروین مهرگان
ناشر: طرح نو
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 130
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1382 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

شاید بهترین راه ورود به معرفت شناسی نیچه فلسفه زبان او باشد هر چند انگیزه ورود نیچه به فلسفه زبان نه انگیزه ای زیبا شناختی بلکه انگیزه ای فلسفی است یعنی می خواهد رابطه میان سوژه و ابژه را مورد پژوهش قرار دهد و از این راه وارد رابطه زبان که ابزار سوژه است با واقعیت می شود، یعنی وارد رابطه ذهن و عین می گردد و به نتایجی دست می یابد که اگر مطابق با واقع باشند برای معرفت شناسی به راستی هولناک و تکان دهنده اند.

تمدن غرب بر سه رکن فلسفه یونان، اخلاق مسیحیت و حقوق رم بنا شده است. فریدریش نیچه (1844-1900) فیلسوف دگراندیش آلمانی به طرز خستگی‌ناپذیری بر همه این بنیادها حمله می‌برد و سخت درصدد ویران کردن آن‌هاست. به‌جز نیچه هیچ متفکری در تمام طول تاریخ تفکر غرب این جسارت را از خود نشان نداده است که یک تنه این چنین بی‌پروا بر علیه یک تمدن ریشه‌دار بشورد و سعی در متزلزل کردن بنیادهای نظری آن داشته باشد. تقریبا تمام عرصه‌های مهم فرهنگ غرب و در کل فرهنگ آدمی یعنی فلسفه، اخلاق، علم، دین و ... آماج شدیدترین حملات این فیلسوف به راستی عصیانگر و خواستار دگرگونی همه ارزش‌ها قرار می‌گیرد.

یکی از دلایل مهمی که نیچه را پیامبر عصر مدرنیسم و به‌ویژه پست مدرنیسم قرار داده است. همین روحیه عصیانگری و نوجویی و نوخواهی او است. از قضا یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های نظری نیچه که از فراز آن به تمدن غرب حمله می‌برد معرفت‌شناسی او است که بر بنیاد فلسفه هنر و فلسفه زبان او استوار است. با وجود این نیچه‌شناسان غرب تقریبا متفق‌القول‌اند که چیزی به‌نام «معرفت‌شناسی نیچه» وجود ندارد و عبارات پراکنده و نامنسجمی که از نیچه برجای مانده شایسته عنوان معرفت‌شناسی به مثابه یک سیستم فلسفی نیست.

نادرستی این نظر در طی این رساله اثبات خواهد شد و نشان داده خواهد شد که مطالبی که نیچه پیرامون شناخت و شناخت‌شناسی عنوان کرده است هر چند کوتاه، موجز و فشرده‌اند اما بسیار مهم‌اند و اهمیت‌شان به هیچ وجه کمتر از کتاب‌های حجیم برخی فلاسفه فی‌المثل کانت در این باب نیست.

این کتاب از سه بخش تشکیل شده است . بخش نخست آن مروری است بر تاریخچه زیبایی شناسی در غرب که هدف آن در واقع آشنا کردن خواننده با پیش زمینه های تاریخی اندیشه نیچه است. این بخش از سه قسمت تشکیل شده است که قسمت اول آن درباره تاریخچه زیبایی شناسی است . قسمت دوم یادداشتی است درباره نهضت رمانتیسم که ریشه های عقل ستیزی نیچه را روشن می کند و قسمت آخر به مسئله متافیزیک هنر و به دستاوردهای خاص نیچه در زمینه زیبایی شناسی اختصاص دارد.

بخش دوم کتاب مروری است بر تاریخچه فلسفه زبان و آرای گوناگون متفکرین غرب در این زمینه تا روزگار نیچه که پس از ذکر آرای آنان ، نظریه خاص نیچه در باب فلسفه زبان بررسی می شود. بخش سوم که هسته اصلی این کتاب است نقدی است بر آرای معرفت شناختی نیچه در ابعاد گوناگون آن . در این بخش آرای زبان شناختی ، معرفت شناختی و زیبایی شناختی نیچه ، بررسی شده است ، همچنین نظریات او در فرهنگ غرب ریشه یابی شده و نادرستی احکام او در این زمینه ها ثابت می شود.