نامه تنسر

نامه تنسر

نویسنده: تنسر هیربدان
ترجمه از پارسی به عربی : ابن مقفع
ترجمه از عربی به فارسی :  ابن اسفندیار
مصحح: مجتبی مینوی
ناشر: مطبعه مجلس
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 140
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1311 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ با گالینگور صحافی شده

مروری بر کتاب

این نامه از سوی تنسر به گشنسب (اسپهبد طبرستان) است. تنسر زاهدی اشراف‌زاده است که گوشه‌نشینی اختیار کرد و هنگام برافراشتن بیرق بوسیله اردشیر بابکان سرسلسه سلطنت ساسانیان، افراد را به اطراف فرستاد و ظهور اردشیر را مژده داد، چون اردشیر بر تخت نشست، خدمت رسید و ناصح وی شد و به نصیحت و تدبیر وی همت گمارد، کهن‌ترین اثر برجای مانده که ذکری از تنسر آمده دینکرد به زبان پهلوی و نوشته شده در قرن سوم هجری است، که از وی به عنوان هیربدان هیربد و با صفت پارسا (اهرو) آمده است.

بعدها مورخان دیگری مانند المسعودی در مروج الذهب و تنبیه الاشراف، ابن مسکویه در تجارب الامم و ابوریحان بیرونی در تحقیق ماللهند و ابن بلخی در فارسنامه و ابن اسفندیار در تاریخ طبرستان و ابوالقاسم کاشانی در زبدة التواریخ از وی نام بردند. رساله تنسر رساله‌ای است یادگار از دوران ساسانیان و به زبان پهلوی، باقیمانده از چنگال تازیان بیگانه با فرهنگ، ابن مقفع شهید، آن را به عربی ترجمه کرد که از اصل پهلوی آن و همچنین از ترجمهٔ عربی آن چیزی باقی نمانده است اما ترجمه‌ای از آن به فارسی از قرن هفتم به ما به یادگار رسید.

ابن اسفندیار مورخ تاریخ طبرستان است که نامه تنسر را از ترجمه عربی ابن مقفع به فارسی کنونی برگرداند. لازم به یادآوری است هر دو مترجم، ابن مقفع و ابن اسفندیار در برگردان این اثر نکاتی از قرآن و یا ابیاتی به صورت نظم و موارد دیگری از این دست را برآن افزودند.

نامهٔ تنسر با دیباچه‌ای از ابن مقفع و از زبان «بهرام بن خرزاد و او از پدر خویش، منوچهر موبدِ خراسان و علمای پارس» آغاز شده‌است و در آن از تاختن سپاه اسکندر به پارس و جنگ با دارا یاد می‌شود. پس از دیباچه، متنِ نامه آغاز می‌شود که به‌شیوهٔ نامه‌نگاری‌های دورهٔ ساسانیان، نام فرستنده که یک پادشاه بود و پایگاه برتری دارد، پیش از نام گیرندهٔ نامه آمده‌است. برحسب موضوعاتی که فرستنده مطرح کرده و ایراداتی که وارد آورده‌است، مجتبی مینوی نامه را به ۱۷ بند تقسیم کرده که تقسیم‌بندی او امروزه مورد ارجاع است.