مقالات نظامیه ؛ چاپ سنگی

مقالات نظامیه

نویسنده: نظام‌العلماء تبریزی
کاتب: میرزاشریف شیرازی
ناشر: مطبعه طلوعی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 250
اندازه کتاب: وزیری جلد سخت - سال انتشار: 1266 - دوره چاپ: 2 

کمیاب  - کیفیت : عالی
 

مروری بر کتاب 

 نویسنده، این اثر را به زبان فارسی و در چهل مقاله و یک خاتمه به نگارش درآورده و آن را در رمضان 1319 ق به اتمام رسانده است. این کتاب به اهتمام محمد بن موسی تبریزی، در سال 1315 ق، در تبریز چاپ شده است.

رفیع‌الدین بن میرزا علی اصغر طباطبائی تبریزی مشهور به نظام‌العلمای تبریزی (؟ -۱۳۲۶ ه‍. ق) نویسنده، ادیب، معلم ناصرالدین میرزا (ولیعهد ناصرالدین شاه) و از علمای شیخیه آذربایجان بود. او در مجلسی که در سال ۱۲۶۳ ق برای محاکمهٔ سید علی‌محمد باب در تبریز برگزار شد شرکت داشت و بعدها صورت محاکمات این مجلس را در رساله‌ای مرتب و منتشر کرد. از جمله آثارش: آداب‌الملوک، اسرارالشهاده، انیس الادباء و سمیرالسعداء، تحفهالامثال، التحقیقات العلویه، دستور حکمت، دیوان رضویه، مجالس نظامیه، مجمع‌الفضائل، مصابیح‌الانوار، مقالات نظامیه و …

بی‌گمان نظام‌العلما به دلیل زندگی در محیط نسبتاً مترقی تبریز در اواخر عهد ناصری و آگاهی وی از فعالیت آزادی‌خواهان ایرانی در قفقاز و عثمانی و نیز به دلیل آنکه خود از خوانندگان روزنامه‌های عصر خویش بوده، به خوبی واقف بود که در داخل و خارج کشور تلاش‌های برای ستیز جدی علیه ناصرالدین شاه در جریان است. گذشته از روشنفکرهای آن زمان، تجّار و بخشی از علما نیز چنانکه از خلال سرزنش‌های نظام‌العلما پیداست، به وادی مبارزه فزون‌تر علیه شاه و دستگاه سلطنت کشیده شده بودند. پس چه بسا بتوان گفت نظام‌العلما با وقوف به تمام این معانی و نگرانی از بروز بحران و آشوب و تجدید هرج و مرج بود که تحفه خاقانیه را نوشت و نام خویش را در ردیف وعاظ السلاطین ثبت کرد.

بی آن که بر این قصد و نیت نظام‌العلما و حضور و کنش قطعی میراث ترس تاریخی از هرج و مرج و تمایل شدید به حفظ وضع موجود در شخصیت نظام‌العلما اصرار بورزیم، تنها تأکید می‌کنیم که نباید فراموش کرد تعداد نظام‌العلماءها در روزگار گذشته، در جامعه ایران اندک نبودند. شاید تفاوت مؤلف تحفه خاقانیه با ایشان، از جمله در این باشد که وی اندیشه‌هایش را نگاشت و با این تألیف در شمار حامیان استبداد حکومت مطلقه نامور شد اما بسیاری چون او، بی‌آنکه باورهای خویش را مکتوب سازند، چشم از جهان فروبستند. عمل نظام‌العلما، قطعاً با افکار افرادی چون میرزا رضای کرمانی، سید جمال‌الدین اسدآبادی، میرزا آقاخان کرمانی، شیخ احمد روحی و سپس شیخ هادی نجم‌آبادی و حتی عناصری چون میرزا ملکم‌خان تفاوت داشت، اما واقعیت این است که در آن روزگار، تمام بزرگان دینی و سیاسی، همچون شخصیت‌های مذکور، اگر نه در اندیشه و نظریه، دست کم در عمل و رفتار، تفاوت ماهوی با نظام‌العلما نداشتند. نوشته‌اند که چون پس از قتل ناصرالدین شاه، ملک‌التجار با میرزا رضای کرمانی رو به رو شد، از او پرسید، میراز رضا، تو را به خدا کدام بیسمارک را در پشت دروازه تهران آماده داشتی که ناصرالدین شاه را کشتی؟