مذاکره با اشیا

نویسنده: رحمان شریف زاده
ناشر: نشر نی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 395
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1397 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب 

. مذاکره با انسان و مذاکره با اشیا کاملاً درهم‌تنیده هستند، شما وقتی در مذاکره با انسان‌ها موفق‌تر هستی که در مذاکره با اشیا موفق باشی و به‌عکس. اگر شما قبلاً در مذاکره برای ساخت یک سلاح جدید موفق بوده‌اید اکنون در مذاکره با انسان‌ها یا دولت‌های رقیب موفق‌تر هستی. اگر شما در مذاکره با انسان‌ها برای جذب سرمایه موفق باشید در مذاکره با اشیایی که می‌خواهید رام کنید موفق‌تر خواهید بود و به‌عکس.

چنانچه شما بخواهید با چنین نگاهی تاریخ ساخته‌شدن پیوندها را مطالعه کنید هیچ‌گاه دست به دامن تبیین‌های فروکاهشی نمی‌شوید. شما تبیین نمی‌کنید بلکه تبارشناسی می‌کنید؛ شما تاریخ پیوندها و گسیختن‌های کنشگران را مطالعه می‌کنید. با این رویکرد مثلاً تاریخ علم تاریخ نوابغی نخواهد بود که با استفاده از نیروهای فراانسانی یک‌شبه با عیان کردن حقیقت، همگان را از خواب غفلت بیدار کردند، و همچنین مخالفان این نوابغ افراد کندذهن و جزم‌اندیشی نخواهند بود که بر اساس منافع سیاسی/اقتصادی یا علایق دینی‌شان حاضر به پذیرش چنین حقیقت روشنی نبودند.

ما دنبال اتصال‌ها خواهید رفت، دنبال این خواهید بود که دانشمندان در مناقشه‌های اجتماعی‌-فنی‌‌شان ناچار بودند که با چند کنشگر انسانی و غیرانسانی وارد مذاکره شوند و از قدرت چه کنشگرانی برای بسط شبکة خود بهره بگیرند.

این کتاب، جستاری است در حوزۀ هستی‌شناسی و نیز فلسفۀ علم و فناوری؛ زیرا هر بحثی در فلسفۀ علم و فناوری، هستی‌شناسی خاص خود را دارد و بر آن مبتنی است. وقتی شما هستی‌شناسی را دست‌کاری کنید علم‌شناسی و تکنیک‌شناسی شما هم تغییر می‌کند، و به همین شکل نمی‌توانید فلسفۀ علم یا فناوری خود را تغییر دهید مگر این‌که هستی‌شناسی خود را تعدیل کنید. برونو لاتور، در مقام یکی از مهم‌ترین چهره‌های فلسفۀ علم و فناوری معاصر، به همراه چند همفکر دیگر، در مقابل کسانی چون دیوید بلور، بری بارنز و هری کالینز جریان جدیدی را در حوزۀ مطالعات علم و فناوری شکل داده است.

این جریان بر هستی‌شناسی جالبی مبتنی است که با عنوان «نظریۀ کنشگرـ شبکه» شناخته می‌شود. نظریۀ کنشگرـ شبکه، دیدگاه لاتور را در مقابل دو جریان عمده در مطالعات علم و فناوری قرار می‌دهد: برساخت‌گرایان اجتماعی و همچنین واقع‌گرایی متداول. لاتور مرزهای معمول میان واقع‌گرایی/ برساخت‌گرایی، و واقع‌گرایی/ نسبی‌گرایی را درهم می‌ریزد و با تلفیق و آمیزش این دو قطبِ به‌ظاهر ناسازگار، مسیر جدیدی را پیش می‌گیرد.

هدف و کار ما در این کتاب بازسازی هستی‌شناسی و روش‌شناسی نظریۀ کنشگرـ شبکه، کاربستِ آن در علم و فناوری توسط کسانی چون لاتور و پاسخ به مهم‌ترین مسئله‌ها و نقدهای مطرح‌شده علیه آن است.

هنر نظریه‌ی کنشگرـ‌شبکه، که لاتور از مؤلفان اصلی آن است، برقراری تقارن بسیار عام میان انسان‌ها و غیرانسان‌ها است؛ غیرانسان‌ها نه وسایلی صرف در دست انسان‌اند و نه ابژه‌های خاموش و پنهانی، که منتظر باشند روزی سوژه‌ای (دانشمندی) آن‌ها را کشف کند. آن‌ها زندگی، تاریخ، عاملیت، کنش و اثرگذاریِ خاص خود را دارند. هدف نظریه‌ی کنشگرـ‌شبکه اعطا یا بازگرداندن شأن عاملیت و تاریخ‌مندی به اشیاست.

آن‌ها نه ابژه‌های منفعل در دست انسان بلکه طرف مذاکره‌ی انسان‌اند. آن‌ها در ساختن تاریخ اجتماعی‌ـ‌سیاسی ما شریک‌اند. آن‌ها شهروندان راستین جامعه‌اند. عمده‌ی تاریخ اندیشه، تاریخ مصادره‌ی عاملیت غیرانسان‌ها به نفع انسان‌هاست؛ به قول لاتور: «غیرانسان‌ها آزاد به دنیا می‌آیند ولی همواره دربندند!»