محاسبه

محاسبه

نویسنده: جواد نوربخش
ناشر: خانقاه نعمت اللهی
زبان کتاب: فارسی _ انگلیسی
تعداد صفحه: 37
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1357 - دوره چاپ : 1

کمیاب - کیفیت : در حد نو _ نو

مروری بر کتاب

 چهارمین گامی که علمای اخلاق برای رهروان این راه ذکر کرده‏ اند، محاسبه است; و منظور این است که هر کس در پایان هر سال یا ماه و هفته و یا در پایان هر روز به محاسبه کارهای خویشتن بپردازد، و عملکرد خود را در زمینه خوبی ها و بدیها، اطاعت و عصیان، خدا پرستی و هوا پرستی دقیقا مورد محاسبه قرار دهد، و درست مانند تاجر موشکاف و دقیقی که همه روز یا هر هفته و هر ماه و هر سال به حسابرسی تجارتخانه خود می ‏پردازد و سود و زیان خویش را از دفاتر تجاری بیرون می‏ کشد و ترازنامه و بیلان تنظیم می‏کند، به یک محاسبه الهی و معنوی دست زند و همین کار را در مورد اعمال و اخلاق خویش انجام دهد.

روشن است محاسبه چه در امر دین باشد یا دنیا یکی از دو فایده مهم را دارد:
اگر صورتحساب، سود کلانی را نشان دهد، دلیل بر صحت عمل و درستی راه و لزوم تعقیب آن است; و هر گاه زیان مهمی را نشان دهد دلیل بر وجود بحران و خطر و احتمالا افراد مغرض و دزد و خائن و یا خطا کار و ناآگاه در تجارتخانه اوست که باید هر چه زودتر برای اصلاح آن وضع کوشید.

در این زمینه نیز در منابع اسلامی اعم از آیات و روایات اشارات پر معنایی دیده می‏شود.آیات زیادی از قرآن خبر از وجود نظم و حساب در مجموعه جهان آفرینش می‏دهد، و انسانها را به دقت و اندیشه در این نظم و حساب دعوت می‏کند; از جمله، می‏فرماید:
«و السماء رفعها و وضع المیزان- ان لاتطغوا فی المیزان; آسمان را برافراشت و میزان و قانون در آن گذاشت، تا در میزان طغیان نکنید (و از مسیر عدالت و حساب منحرف نشوید)!» (الرحمن، آیات‏7 و 8).

در جای دیگر می‏خوانیم: «و کل شی‏ء عنده بمقدار; و هر چیز نزد او (خدا) مقدار معینی (حساب روشنی) دارد..» (سوره رعد، آیه‏8).و نیز می‏فرماید: «و ان من شی‏ء الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم; و خزائن همه چیز فقط نزد ما است و ما جز به اندازه معین آن را نازل نمی‏کنیم.» (سوره حجر، آیه‏21)

از سوی دیگر قرآن مجید در آیات متعددی از حساب دقیق روز قیامت‏خبر داده است; از جمله، از زبان لقمان حکیم خطاب به فرزندش چنین نقل می‏کند: « یا بنی انها ان تک مثقال حبه من خردل فتکن فی صخره او فی السموات او فی الارض یات بها الله ان الله لطیف خبیر; پسرم! اگر به اندازه سنگینی دانه خردلی (کار نیک یا بد) باشد و در دل سنگی یا در (گوشه‏ای) از آسمانها و زمین قرار گیرد، خداوند آن را (در قیامت‏برای حساب) می‏آورد; خداوند دقیق و آگاه است!» (سوره لقمان، آیه‏16).و نیز می‏فرماید: « و ان تبدوا ما فی انفسکم او تخفوه یحاسبکم به الله; اگر آنچه را در دل دارید آشکار کنید یا پنهان نمایید، خداوند شما را بر طبق آن محاسبه می‏کند.»