سبک شناسی معماری ایرانی

سبک شناسی معماری ایرانی

نویسنده: محمدکریم پیرنیا , غلامحسین معماریان
ناشر: مولف
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 388
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1393 - دوره چاپ: 16

مروری بر کتاب

مصور - تعدادی رنگی

تاریخ چند هزار ساله معماری ایران ، آنگونه که شایسته است مورد مطالعه و بررسی کافی قرار نگرفته است و در پی آن معرفی آن نیز دچار سرنوشتی مشابه شده است.هرچند که افراد زیادی زندگی خود را وقف شناخت این معماری نموده اند ، اما متاسفانه نتایج تحقیقاتشان بصورت مدون در اختیار دیگران قرار نگرفته است.بنظر می رسد این گروه را بیشتر باستانشناسان و متخصصین وابسته تشکیل دهند تا معماران . کافی است به دانشکده های معماری مراجعه شود و اساتیدی که به این کار مشغولند شمارش شوند. نتیجه کار مشخص است و این شاید درصدی بسیار ناچیز را در برگیرد.

محمدکریم پیرنیا تاریخ پژوه معماری ایران، دو دستاورد بزرگ به نام اصول معماری ایران و سبک‌شناسی معماری ایرانی دارد. ابتدا چگونگی تکوین و تکمیل اصول پنج‌گانه او در طی زمان نشان داده شده، سپس سخن او دربارهٔ یکایک اصول‌ها که در منابع گوناگون پراکنده‌است، از منابع اصیل جمع‌آوری و به زبانی منسجم بیان گردیده‌است. در کلیات این اصول تأمل، و شایستگی آن‌ها برای تبیین معماری ایرانی سنجیده شده‌است.

معماری ایران دارای ویژگی‌هایی است که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان از ارزشی به‌خصوص برخوردار است: ویژگی‌هایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوان‌های رفیع، ستون‌های بلند و بالاخره تزئینات گوناگون که هریک در عین سادگی معرف شکوه معماری ایران است. به‌طور کلی می‌توان معماری ایرانی را در این ۵ اصل یاد شده توسط محمدکریم پیرنیا مشاهده کرد.

یکی از باورهای مردم ایران زندگی شخصی و حرمت آن بوده که این امر به گونه‌ای معماری ایران را درون‌گرا ساخته‌است. معماران ایرانی با سامان دهی اندام‌های ساختمان در گرداگرد یک یا چند میانسرا، ساختمان را از جهان بیرون جدا می‌کردند و تنها یک هشتی این دو را به هم پیوند می‌داد. معماران ایرانی با ساماندهی اندامهای ساختمان در گرداگرد یک یا چند میانسرا، ساختمان را از جهان بیرون جدا می‌کردند و تنها یک هشتی این دو را به هم پیوند می‌داد.

خانه‌های درونگرا در اقلیم گرم و خشک، همچون بهشتی در دل کویر هستند، فضای درونگرا مانند آغوش گرم بسته‌است و از هر سو رو به درون دارد. بخش بیرونی، آذین‌های بیشتری نسبت به اندرونی داشت. معماران حتی در ساختمان‌های برونگرا مانند کوشک میان باغ‌ها، نیز درونگرایی را پاس می‌داشتند. کوشک‌ها ساختمانهایی برونگرا بودند که گرداگرد آن‌ها باز بود و از هر سو به بیرون باز می‌شدند. بیشتر خانه‌های غربی یا شرق آسیا چنین هستند..

ویژگی معماری غیرقابل انکار آثار و ابنیه‌ای مانند خانه، مسجد، مدرسه، کاروانسرا، حمام و غیره مربوط به خصوصیت درون گرایانه آن است که ریشه‌ای عمیق در مبانی و اصول اجتماعی –فلسفی این سرزمین دارد. درون‌گرایی در جستجوی حفظ حریم محیطی است که در آن شرایط کالبدی با پشتوانه تفکر، تعمق و عبادت به منظور رسیدن به اصل خویش و یافتن طمانینهٔ خاطر و آرامش اصیل در درون، به نظمی موزون و متعالی رسیده‌است. به‌طور اعم و بر اساس تفکر شرقی و در سرزمین‌های اسلامی؛ جوهر فضا در باطن است و حیاط درونی، به وجود آورنده اساس فضا است.

معماران ایرانی تلاش می‌کردند ساخت مایهٔ مورد نیاز خود را از نزدیک‌ترین جاها به دست می‌آوردند و چنان ساختمان می‌کردند که نیازمند به ساختمایهٔ جاهای دیگر نباشد و «خودبسنده» باشند. بدین گونه کار ساخت با شتاب بیشتری انجام می‌شده و ساختمان با طبیعت پیرامون خود «سازگارتر» درمی‌آمده‌است و هنگام نوسازی آن نیز همیشه ساختمایهٔ آن در دسترس بوده‌است. معماران ایرانی بر این باور بودند که ساختمایه باید «بوم آورد» یا «ایدری» (اینجایی) باشد. به گفتهٔ دیگر فرآورده (محصول) همان جایی باشد که ساختمان ساخته می‌شود و تا آنجا که شدنی است از امکانات محلی بهره‌گیری شود.