زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان ؛ سفرنامه کلارا کولیور رایس

زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان

نویسنده: کلارا کولیور رایس
مترجم: اسدالله آزاد
ناشر: آستان قدس رضوی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 282
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1366 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ لبه جلد رویی رد تا خوردگی دارد

مروری بر کتاب 

مصور

سفرنامه کلارا کولیور رایس

در هر جامعه، قشرهای گوناگون مردم، در عین وابستگی به فرهنگی مشترک، دارای شیوه‌های فرهنگی خاص خود نیز هستند. طرز لبلس پوشیدن و غذاخوردن، آداب معاشرت، رفتار نسبت به والدین، مراسم ازدواج، واکنش در برابر پدیده‌های طبیعی و رویدادها سانحه‌ها، تولد فرزند یا باردار شدن همسر، روابط زناشویی، رفتار نسبت به معلم و استاد و در برابر شاگرد و... همگی تابع فرهنگ همان جامعه است. عده‌ای، این راه و روشها و باورها را در قلمرو فرهنگ عامه (فولکور) می‌دانند؛ چه، ریشه در گذشته‌ای کهن دارد و ویژگیهایی است که وجه تمیز جامعه‌ای از جامعه دیگر است.

این کتاب سفرنامه خانم 'کلارا کولیور رایس' (تولد: 1866 م), زنی انگلیسی و همسر یکی از ماموران عضو هیات مذهبی و تبلیغی مسیحی ساکن جلفای اصفهان است. نویسنده که چهار مرتبه به ایران سفر کرده, به صراحت از شغل و حرفه رسمی خود یاد نمی‌کند, اما به احتمال زیاد در بیمارستان مبلغان خدماتی به عهده داشته است'. سفرهای او در خلال سال‌های پیش و پس از جنگ جهانی اول و اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی صورت گرفته است.

او هدف خود را از نگارش این کتاب, طرح سیمای زن ایرانی و محیط پیرامون وی, ترسیم وضع شخصیت, قلمرو و قدرت, شیوه‌های انجام امور و نمایاندن غم و شادی‌های زنان ایرانی آن روزگار برمی‌شمارد, از این رو, کتاب در واقع گزارش مشاهدات نویسنده از وضعیت و شرایط زن ایرانی آن زمان است که در بیست و شش فصل  تنظیم شده است.این اثر برای آشنایی با طرز فکر و دیدگاه برخی از سیاحان، مبلغان و مستشرقین اروپایی درباره ایران و زنان ایرانی، اثری است در خور توجه

در پایان عکس‌هایی از زنان ایرانی و شهرهای مختلف چاپ شده است. گفتنی است کتاب حاضر در سال 1365 نیز منتشر شده که اینک با ویرایش مجدد به چاپ رسیده است.

در ابتدا نویسنده شرح مختصری دارد از تصویر ایران در اذهان مغرب زمین. وی می نویسد:"در واقع این کشور، بیشتر سرزمین هزار و یک شب است تا سرزمینی که امروزه به سختی ها و نا ملایمات تن در داده است." در ادامه نویسنده اظهاراتی دارد درباره وضعیت زن ایرانی در گذشته. وی می نویسد:"زنان ایران سرنوشت سختی داشته اند. زن ایرانی در اسارت بوده است ... به ندرت در اینجا و آنجا زنان روشنفکر یافت می شوند."

وی بسیاری از احکام کلی که درباره موقعیت زن ایرانی صادر می کند، بر اثر القائات و پندارهایی است که یا به غلط به وی داده شده و یا چنین فهمیده، چنان که در باره تربیت کودکان مطالبی نگاشته است.: ... در ایران هیچ تلاشی جهت تربیت و تعلیم مسایل به کودکان انجام نمی گیرد. کودکان ایرانی به معنای واقعی کلمه، خودشان بار می آیند و خود رویند. وی  اضافه می کند: در تعالیم اسلامی اشاره هایی به تعلیم و تربیت کودکان رفته، اما در همه موارد پسر منظور نظر بوده است. 

در مورد دختران کمتر فکری شده است ... این قضاوت های نادرست و احکام کلی مؤلف است که به آن استناد می کند، این اثر را در ردیف بسیاری دیگر از آثار مستشرقین که تنها به انگیزه سخیف نشان دادن اوضاع مردم ایران، گذشته های آنان، نوشته می شد قرار می دهد. آثاری که تنها برای تقویت احساس حقارت و کمبود در میان مردم کشور ایران نوشته می شد.
 
ولی با این وجود این کتاب حاوی مطالب جالبی است از برخی از آداب و رسوم و نوع زندگی زنان شهری و روستایی و ایلاتی، منتهی با دیدی کاملاً انگلیسی. نگرش فکری نویسنده که در نقل موضوعات و نتیجه گیری های خود کاملاً استفاده می شد، در شرحی که وی در دیدار با همسر یک "ملا" دارد به خوبی مشهود است:
 
...روزی به دیدار همسر یک ملا که زنی تحصیل کرده و روشن بین بود رفتم. ... صدای پایی شنیدم و پسر دوازده ساله مؤدبی با خرجینی از کتاب بر دوش وارد شد. رفتاری بسیار گرم و دوستانه داشت. از مدرسه اش برایم گفت. از کتاب فرانسه اش صفحه ای خواند و صفحه ای دیگر از کتاب انگلیسی ... همچنین کتاب علومی به زبان ساده داشت. و در جستجوی کتاب های پیشرفته تر بود.

مادرش به وجود او می نازید و افتخار می کرد... مادر نیز به نشانه احترام قرآن را بر پیشانی نهاد آنگاه صفحاتی را که در آنها از مریم باکره سخن رفته بود گشود، آیه هایی را به عربی خواند و به فارسی ترجمه کرد. او به منزله زنی تحصیلکرده و دارای فکر باز که با زنان انگلیسی تماس و رفت و آمد بر قرار کرده بود، به تعلیم و تربیت پسرش ارج می نهاد و آرزو داشت حرفه ای شریف و پر افتخار را دنبال کند ... اکنون در ایران یک مؤسسه تجاری بزرگ کمک های ذیقیمتی به یک مدرسه مبلغان مذهبی می کند و امید است نه تنها پسران تحصیلکرده ای از آنجا بیرون آیند و کارمندان همان جا شوند بلکه فارغ التحصیلانی بار آیند که معنای راستین حقیقت و شرف را که آرمان مسیحیان است دریابند و پس از تحصیل از بهترین مواهب و زندگی سعادتبار برخوردار شوند.

فهرست 

1 ـ زندگانی زنان ایرانی
2 ـ زنان پارسی ،یهودی و ارمنی
3 ـ زنان مسلمان شهری
4 ـ زنان روستایی
5 ـ زنان ایلاتی ـ بختیاری‌ها
6 ـ زنان ایلاتی ـ قشقایی‌ها
7 ـ مقام و منزلت زن‌؛ 8 ـ شوهران
9 ـ هووها
10 ـ کودکی
11 ـ دختران ایرانی
12 ـ تعلیم و تربیت
13 ـ لباس
14 ـ منازل ایرانی
15 ـ خوراک و شیرینی
16 ـ خرید
17 ـ سرگرمی
18 ـ سفر
19 ـ صنایع
20 ـ ایام سور و سوگ
21 ـ خرافات
22 ـ بیماری و مرگ
23 ـ میهن دوستی
24 ـ آینده زنان ایرانی
25 ـ زن انگلیسی در ایران
26 ـ تعطیلات و بازگشت به وطن