زبان شناسی و ادبیات

زبان شناسی و ادبیات

نویسنده: گروه نویسندگان
مترجم: کوروش صفوی
ناشر: هرمس
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 305
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1377 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

تاریخچه چند اصطلاح 

این کتاب ترجمه دوازده مدخل از لغتنامه تاریخی فلسفه است. لغتنامه تاریخی فلسفه از جمله عمده‌ترین مراجعی است که تاکنون در زمینۀ اصطلاحات تارخی فلسفه تدوین شده است. در این کتاب به هنگام طرح هر مدخل ابتدا تاریخ پیدایش مفهوم، و سپس سیر تحول آن و نیز ارتباطش با دیگر مفاهیم مرور می‌شود. اهمیت و ارزش مقالات این کتاب در آن است که صرفاً به بررسی تاریخی موضوعات نمی‌پردازد بلکه تحول تاریخی معنی هر اصطلاح نیز در سیر زمان مورد بحث و تحلیل قرار می‌گیرد و به همین دلیل اطلاعاتی را در اختیار خواننده قرار می‌دهد که معمولاً در کتاب‌های دیگر دیده نمی‌شود.

زبان شناسان در این نکته متفق القول اند که زبان در گام نخست ابزار ایجاد ارتباط است. در هر فرآیند ارتباط پیامی از سوی گوینده به مخاطب ارسال می شود. این پیام به کمک مجموعه ای از واژه های یک زبان که بر روی محور همنشینی قرار گرفته اند، انتقال می یابد. همنشینی واژه ها بر روی این محور تابع قواعدی است و حاصل این همنشینی، باری اطلاعی است که از طریق پیام انتقال می یابد و از طریق گزاره های انباشته در ذهن مخاطب محک زده می شود.

حال اگر به هر طریق، پیام به شکلی انتقال یابد که ارزشش بیش از بار اطلاعی اش باشد، توجه به سمت خود پیام معطوف خواهد شد. در چنین شرایطی به قلمرو نقش ادبی زبان گام نهاده ایم. به هر حال، باید بر این نکته تأکید داشت که مرز مشخصی میان این نقش زبان و دیگر نقش ها وجود ندارد. یاکوبسن حتی در چهارچوب نقش ادبی زبان نیز به این واقعیت اذعان دارد. به اعتقاد وی، در شعر حماسی که بر سوم شخص متمرکز است، زبان کاربردی قویا ارجاعی دارد و شعر غنایی که به سوی اول شخص گرایش دارد، پیوند تنگاتنگی با کارکرد عاطفی زبان دارد...

 مطالعه زبان‌شناختی ادبیات به شیوه‌هایی می‌پردازد که در آن زبان در هنر کلامی (ادبیات) به‌طور متفاوتی سازمان‌دهی می‌شود: فرم به زبان اضافه می‌شود، تغییر می‌یابد، ضعیف می‌شود و به‌طور متفاوتی گروه‌بندی می‌شود. این گونه‌های مختلف سازمان از نظر هنجاری مشمول محدودیت‌هایی هستند که برخی از محدودیت‌های شکل زبانی عمومی یا شکل زبانی خاص زبان ناشی می‌شوند.

با این حال، اساسا شکل زبانی را می توان به هر نحوی تغییر داد، مثلا در متون آوانگارد یا تولید زبان های مصنوعی برای ادبیات. این احتمال این سوال کلی را مطرح می کند که آیا برخی سازمان های زبان ادبی از نظر شناختی شفاف هستند و برخی دیگر از نظر شناختی مبهم هستند. از میان اشکال مختلف اضافه شده، بیشترین مورد مطالعه، فرم متریک بوده است که مستلزم دسته بندی کلمات متن در خطوط است.

فرم متریک یک سیستم شمارش غیرزبانی را با یک سیستم ریتمیک ترکیب می کند که سیستم های ریتمیک واج شناسی معمولی را تطبیق می دهد. بیشتر گزارش‌های متر روی ریتم‌ها تمرکز کرده‌اند، زیرا این ریتم‌ها از نظر زبانی بیشتر از شمارش (که به طور کلی نقش مهمی در زبان بازی نمی‌کند) دارند. خط متریک ممکن است وضعیت ویژه ای داشته باشد، به عنوان یک سطح ممتاز شناختی از گروه بندی، احتمالا به این دلیل که با حافظه فعال سازگار است.