درباره رباعیات عمر خیام

درباره رباعیات عمر خیام

نویسنده: حسن دانشفر
مقدمه : مجتبی مینوی
ناشر: اسکندری
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 237
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1354 _ 1352 - دوره چاپ: 2 _ 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

به خط استاد دانشفر

رباعیاتی که در این کتاب گردآوری شده، از میان ششصد رباعی منسوب به حکیم عمر خیام انتخاب شده است و از اواخر قرن ششم هجری یعنی تاریخ تألیف «رساله التنبیه» امام فخر رازی تا نزدیک به اواخر قرن نهم تاریخ تألیف کتاب طربخانه به نام خیام ثبت و نقل کرده‌اند. معیار تفکیک این رباعیات خصوصیات لفظی و معنوی است. پس از انتخاب هر رباعی به جنبه‌های مشابهت آن رباعی با دیگر رباعیات منتخب اشاره شده تا خواننده خود وجوه مشترک این رباعی‌ها را با یکدیگر دریابد. در ابتدای کتاب مقدمه‌ای از زنده‌یاد استاد مینوی آمده است.

غیاث الدین ابوالفتح، عمر بن ابراهیم خیام (خیامی) در سال 439 هجری (1048 میلادی) در شهر نیشابور و در زمانی به دنیا آمد که ترکان سلجوقی بر خراسان، ناحیه ای وسیع در شرق ایران، تسلط داشتند. وی در زادگاه خویش به آموختن علم پرداخت و نزد عالمان و استادان برجسته آن شهر از جمله امام موفق نیشابوری علوم زمانه خویش را فراگرفت و چنانکه گفته اند بسیار جوان بود که در فلسفه و ریاضیات تبحر یافت. خیام در سال 461 هجری به قصد سمرقند، نیشابور را ترک کرد و در آنجا تحت حمایت ابوطاهر عبدالرحمن بن احمد , قاضی القضات سمرقند اثربرجسته خودرادر جبرتألیف کرد.

خیام سپس به اصفهان رفت و مدت 18 سال در آنجا اقامت گزید و با حمایت ملک شاه سلجوقی و وزیرش نظام الملک، به همراه جمعی از دانشمندان و ریاضیدانان معروف زمانه خود، در رصد خانه ای که به دستور ملکشاه تأسیس شده بود، به انجام تحقیقات نجومی پرداخت. حاصل این تحقیقات اصلاح تقویم رایج در آن زمان و تنظیم تقویم جلالی (لقب سلطان ملکشاه سلجوقی) بود.

در تقویم جلالی، سال شمسی تقریباً برابر با 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 45 ثانیه است. سال دوازده ماه دارد 6 ماه نخست هر ماه 31 روز و 5 ماه بعد هر ماه 30 روز و ماه آخر 29 روز است هر چهارسال، یکسال را کبیسه می خوانند که ماه آخر آن 30 روز است و آن سال 366 روز است هر چهار سال، یکسال را کبیسه می خوانند که ماه آخر آن 30 روز است و آن سال 366 روز می شود در تقویم جلالی هر پنج هزار سال یک روز اختلاف زمان وجود دارد در صورتیکه در تقویم گریگوری هر ده هزار سال سه روز اشتباه دارد.

 اما گذشته از همه اینها، بیشترین شهرت خیام در طی دو قرن اخیر در جهان به دلیل رباعیات اوست که نخستین بار توسط فیتزجرالد به انگلیسی ترجمه و در دسترس جهانیان قرار گرفت و نام او را در ردیف چهار شاعر بزرگ جهان یعنی هومر، شکسپیر، دانته و گوته قرار داد. رباعیات خیام به دلیل ترجمه بسیار آزاد (و گاه اشتباه) از شعر او موجب سوء تعبیرهای بعضاً غیر قابل قبولی از شخصیت وی شده است. این رباعیات بحث و اختلاف نظر میان تحلیلگران اندیشه خیام را شدت بخشیده است. برخی برای بیان اندیشه او تنها به ظاهر رباعیات او بسنده می کنند، در حالی که برخی دیگر بر این اعتقادند که اندیشه های واقعی خیام عمیق تر از آن است که صرفا با تفسیر ظاهری شعر او قابل بیان باشد. خیام پس از عمری پربار سرانجام در سال 517 هجری (طبق گفته اغلب منابع) در موطن خویش نیشابور درگذشت و با مرگ او یکی از درخشان ترین صفحات تاریخ اندیشه در ایران بسته شد...

حسن دانشفر (۱۳۰۱–۱۳۸۴) از ادبا، محققین برجسته و استادان خوشنویس پیرو شیوه میرزا غلامرضا اصفهانی بود که در همدان زندگی و فعالیت می‌کرد. در حافظ‌شناسی و بیشتر در خیام‌شناسی نیز تبحری استادانه داشت. وی مؤلف پنج کتاب است که با خط خود او نوشته و منتشر شده‌اند.حسن دانشفر همدانی در نستعلیق بیش و پیش از همه به شیوه میرزا غلامرضا اصفهانی دلبند بود و سبک او را دنبال کرد. در عین حال سیاه مشق‌هایش اغلب پیروی از شیوه عمادالکتاب را به نمایش می‌گذارند.

آثار حسن دانشفر تنها به نستعلیق محدود نمی‌شوند. وی در شکسته نستعلیق نیز دستی توانا داشت و از الگوهای تعلیمی درویش عبدالمجید طالقانی سرمشق می‌گرفت. دانشفر در کنار خوشنویسی، به تذهیب و نواختن ویولن هم می‌پرداخت و در این دو هنر نیز استادی قوی‌دست و سرشار از خلاقیت بود. بیشتر آثارش با مرکب دست‌ساز، کاغذهای آماده‌شده و تذهیب خودش به انجام رسیده‌است. وی در ترکیب رنگ‌ها و رنگینه‌نویسی هم ذوق فراوانی داشت.

دایره فعالیت‌های حسن دانشفر تنها به حوزه هنر محدود نمی‌شد و در ادبیات نیز به تحقیق و تألیف و تحریر اهتمام خاصی می‌ورزید. پنج کتاب که به زندگی، افکار و اشعار عین القضات، خیام، باباطاهر و حافظ اختصاص یافته‌اند تألیف و آن‌ها را با خط خود به تحریر درآورده و به دست چاپ سپرد.