جغرافیای تاریخی خراسان + جغرافیای تاریخی گیلان ، مازندران ، آذربایجان از نظر جهانگردان

جغرافیای تاریخی خراسان + جغرافیای تاریخی گیلان ، مازندران ، آذربایجان از نظر جهانگردان

نويسنده:  ابوالقاسم طاهری
ناشر: شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 420
اندازه كتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1348  _ 1347- دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ واجد تصویر خانواده سلطنتی

مروری بر کتاب

خراسان یا سرزمین خورشید. نام ولایتی کهن است که از دیرباز همچون خورشید در مشرق ایران پهناور می درخشیده است و به سبب موقعیت خاص جغرافیایی اش که مطلع الشمس ایران به شمار می آمده، اکثر دانشمندان متاخر و متقدم بر این باورند که کلمه «خراسان » از همین مفهوم گرفته شده است. لذا این واژه را به جایگاه طلوع خورشید منسوب دانسته و در این باره نظرهای مختلفی ابراز کرده اند

در لغت نامه دهخدا آمده است که کلمه «خراسان » واژه ای پهلوی است که در متون قدیمی به معنی مشرق (خاور) در مقابل مغرب (باختر) به کار رفته است. و در منابع دیگر نیز خراسان در زبان قدیم فارسی به معنی خاورزمین مورد استفاده قرار گرفته است.

مسعودی در معرفی خراسان می نویسد: «ایرانیان نقاط شرقی مملکت خود و مناطق مجاور آن را خراسان نامیده اند که خر همان خورشید است و این نواحی را به طلوع خورشید منسوب داشته اند و جهت دیگر را که مغرب است خر بران نامیده اند...».

یاقوت حموی نیز در تایید این نظر نوشته است: «خر به فارسی دری، نام خورشید و آسان گویا اصل و جای شی ء است و سپس در شرح وجه تسمیه خراسان به نقل از دغفل النسابه چنین می نویسد: 

خراسان و هیطل دو پسر عالم بن سام بن نوح، هر یک در شهری که منسوب به آنها شد وارد شدند، هیطل در شهری معروف به هیاطله در بالای رود جیحون و خراسان در شهرهایی که در زیر رود جیحون بود فرود آمدند و هر قطعه ای به نام کسی که در آن فرود آمد نامگذاری شد...

در دوره پادشاهی ساسانی، خراسان باستانی یا ساتراپی پارت به شکل یکی از استانهای مهم ایرانشهر درآمد و اداره هر یک از استانهای کلان بر عهده حکمرانی بود که او را سپهبند می نامیدند. و شهرهای استان خراسان عبارت بودند از نیشابور، هرات، مرو، مروالرود، فاریاب، طالقان، بلخ، بخارا، بادغیس، باورد (ابیورد)، غرجستان، طوس، سرخس و گرگان که تحت فرمان حاکمی بود که او را اسپهبد خراسان می گفتند.

و به گفته ابن خردادبه، ملقب به پادوسیان بود و چهار مرزبان در تحت فرمانش بود که بر چهار ربع خراسان بزرگ حکومت می راندند ...

فهرست

از دوره باستاني تا آغاز عهد قاجاريه
از آغاز دوره قاجار تا درگذشت عباس ميرزا
از جنگ هرات تا قحطي ۱۲۸۸
و...

جغرافیای تاریخی گیلان، مازندران، آذربایجان از نظر جهانگردان

...به نظر می‌رسد که گیله‌ها حدود ۲۰۰۰ سال پیش وارد ساحل جنوبی دریای خزر شدند و همراه با دیلمانی‌ها در خاور سفید رود سکنی گزیدند. در هجوم عرب‌ها گیلان به اشغال آنان در نیامد. هر چند که منابع خلفا عباسی خبر از پرداختن مالیات از سوی گیلانی‌ها میدهد به نظر می‌رسد که ایشان مردمان باختر سفید رود بوده‌اند و مردم خاور سفید رود هیچگاه زیر کنترل آنها نبوده‌اند.

تغییر دین به اسلام پس از ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال از ورود آن به ایران آغاز شد. همچنین دودمان بوییان در سده چهارم از لاهیجان بر خواستند که نواحی مرکزی و غربی ایران و فارس را از تصرف خلفا آزاد کردند

رشته‌کوه البرز، با ارتفاع متوسط ۳۰۰۰ متر، همانند دیواری در باختر و جنوب آن کشیده شده‌است. بلند مرتبه ترین ارتفاع گیلان، کوه سماموس، واقع در شهرستان رودسر است. گیلان، جز از طریق دره منجیل، راه زمینی دیگری به فلات ایران ندارد. گیلان، از طریق چابکسر با استان مازندران و از طریق آستارا با جمهوری آذربایجان، راه زمینی دارد. در قاسم آباد، فاصله دریا با کوه، به کمترین حد خود می‌رسد.

این منطقه، از شمال با دریای خزر و کشورهای مستقل قفقاز، از غرب با استان اردبیل، از جنوب با استانهای زنجان و قزوین و از شرق با استان مازندران هم‌جوار است....

...اگر فرض را بر آن نهیم که تبرستان از شمال به دریا از جنوب به کوههای شمال ایران از غرب به گیلان و از شرق به گرگان می رسد، حد فاصل بین رود هزار تا گیلان را رویان می نامند. که گویا قدیمترین اشارات به این نام در زامیادیشت (سرود دینی ایرانیان و چکامه رزمی بین ایرانیان و تورانیان)بوده به نام راوی دیتا « Raoidhita» یعنی کوهی که رنگ آن به سرخی می زند.

در زمان سلطنت شاه فیروز ساسانی فرزند یزدگرد ( پسر بهرام ) در هیاطله اجستوان پادشاهی می کرد شاه فیروز قسمتی از سرزمین هیاطله را تصرف کرده که موجب نزاع میان دو پادشاه شده بعد مدتی به موجب قرارادادی میان فیروز و شاه هیاطله غرب جیحون ساسانیان و شرق جیحون به کشور هیاطله پیوست بعد از مدتی اجستوان پیمان را شکست و به سرزمینهای شرقی ایران لشگر کشید فیروزشاه با سپاهی بزرگ به طرف هیاطله حرکت کرد سپاه هیاطله توانست با حمله ای قافلگیرانه سپاه فیروز را نابود کنند و فیروز شاه با تمام خدمتکاران و فرزندانش دستگیر شد ...