تاملی در ترجمه متن های اندیشه سیاسی جدید ؛ مورد شهریار ماکیاوللی

تاملی در ترجمه متن های اندیشه سیاسی جدید

نویسنده: جواد طباطبایی
ناشر: مینوی خرد
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 252
اندازه کتاب: رقعی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1392 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب 

مورد شهریار ماکیاوللی 

کتاب حاضر، در مورد ترجمه «رسالة شهریار ماکیاوللی» است که از نخستین متن‌های اساسی اندیشة سیاسی جدید در دورة مترجمش بود که به فارسی ترجمه شد. مؤلف، این کتاب را با توضیحی دربارة میل مفرط به «لغت‌بازی» در دو حوزة تألیف و ترجمه در اندیشة سیاسی و تاریخچة تشکیل دانشگاه تهران به‌عنوان اولین دانشگاه در ایران، به‌ویژه تاریخچة تأسیس مدرسة علوم سیاسی که مقدم بر دانشگاه تهران است، آغاز کرده است.

نظریة عامی که مؤلف در این کتاب طرح و دنبال کرده، عبارت از این است که دانشگاه در ایران در غیاب روح پژوهش و غلبة روحیه «تتبعات ادبی»، در هاویه «تفنن و لغت‌بازی» فرو لغزیده و در نتیجه، نهاد متولی تولید علم، به‌جای دانش تنها به تولید «توهم دانش» پرداخته است. این کتاب سرشار از اطلاعات سودمند دربارة تاریخ اندیشه و اندیشه‌ورزان معاصر ایرانی و امهات «مابه‌النزاع»های میان جریان روشنفکری و دکتر طباطبایی است که خواندن آن برای همه، به‌ویژه برای کسانی که تضارب آرای روز جامعه را دنبال می‌کنند، بسیار سودمند است.

اصل در انتقال اندیشه، فهم اندیشه برای بیان دقیق آن در زبان دیگری است، نه پرداختن به واژه‎ها و این ممکن نیست مگر با آشنایی دقیق با مبانی فکر. در واقع در این کتاب بحث او بر سر این است که ترجمه را چه کسانی و چه نهادی می‌بایست به سرانجام رساند؟ در ایران نهادی چون دانشگاه متولی نهضت ترجمه نیست و این کار را به بیرون از نهاد آکادمیک و هرکس که سودای آن را در سر داشته باشد، سپرده‌اند.

طباطبایی در این کتاب بزرگ‌ترین مشکل ترجمه آثار سیاسی در ایران را تفاسیر و ترجمه نادرست این آثار به دلیل نبود روح پژوهش و غلبه روحیه «تتبعات ادبی» در نهادهای متولی تولید علم در ایران می‌داند که نتیجه آن فروغلتیدن در «تفنن و لغت‌بازی» و تولید «توهم دانش» به جای دانش است. وی بحث خود را با نمونه موردی کتاب «شهریار» ماکیاولی که از نخستین متن‎های اساسی اندیشه‎ سیاسی جدید است آغاز می‌کند. طباطبایی می‌گوید یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که درباره فهم ماکیاولی در ایران وجود دارد به دلیل فن غلط ترجمه‌ آثار اوست که این مساله موجب شده که تفاسیر نادرستی هم از او ارایه شود.

وی در این کتاب بیان می‌کند مشکل ترجمه‌ «شهریار» ماکیاولی در ایران این است که بیشتر آن‌ها دقیق نیستند و فهم درستی از مطالب او نشده است و بیشتر ترجمه‌هایی که از این اثر در ایران شده، بی‌سر و ته و نادرست است. بنابراین ما متوجه نمی‌شویم که او دقیقا چه چیزی گفته و نکته‌ دیگر این‌که این فهم غلط موجب شده که تفاسیر نادرست از او به وفور در آثار علمی تکرار شود و اتفاقا به همین دلیل ماکیاولی شهرت پیدا کرده است.محتوای این کتاب به نوعی ناظر بر مناقشه‌ای است که دیری است میان جواد طباطبایی از یک‌سو و جریان روشنفکری ایرانی از هر نوعی که باشند از سوی‌ دیگر، در گرفته است.

طباطبایی این کتاب را با توضیحی درباره میل مفرط به «لغت‌بازی» در حوزه تالیف و ترجمه در حوزه اندیشه سیاسی آغاز کرده است. بحث محوری طباطبایی در این کتاب آن است که دانشگاه در ایران در «تفنن و لغت‌بازی» فرو لغزیده و در نتیجه نهاد متولی تولید علم، به جای دانش تنها به تولید «توهم دانش» پرداخته است و مهم‎ترین نتیجه‎ جانشین‌کردن تخصص با تفنن، بی‎اعتنایی به جوهر اندیشه و ایجاد توهم دانستن و فهمیدن است.