اسطوره شناسی آسمان شبانه

نویسنده: شروین وکیلی
ناشر: شور آفرین
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 508
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1397 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

رمزگشایی صورتهای فلکی

...محتوای سخنم این بود که صورت‌های فلکی دوازده‌گانه که به ۱۲ ماه منسوب شده‌اند، خاستگاهی ایرانی دارند و در بابل صورت‌بندی شده‌اند و بعدتر به یونان و مصر منتقل شده‌اند. همچنین تفسیری در مورد برخی از این نمادها به دست دادم.

سخنرانی با بازتاب و انعکاس چشمگیری روبرو شد و هنوز که هنوز است کسانی برایم نامه می‌نویسند و در مورد آن پرسش می‌کنند. این گفت‌وگو باعث شد پرسش‌هایی که در مورد صورت‌بندی علم اخترشناسی جهان باستان داشتم را جدی‌تر بگیرم. در نتیجه کتابی فراهم آمد که هم تاریخ نجوم و چگونگی تکوین و تکاملش در زمینه‌ی ایرانی را به دقت شرح می‌داد و هم خاستگاه‌های اساطیری و دینی نجوم جهان باستان را روشن می‌کرد و به خصوص مبانی اعتقادی و رمزپردازی مهرپرستانه‌ی صورت‌های فلکی را روشن می‌ساخت.

کتاب در واقع یک تاریخ تحلیلی ظهور و تکامل علم نجوم در جهان باستان هم هست، اما اسمش را اسطوره‌شناسی گذاشتم؛ چون وزنه‌ی دستاوردهای من در این زمینه در کتاب سنگین‌تر بود. نتایج مربوط به تاریخ نجوم را پیش از این کتاب دیگران هم گفته بودند و من جز چند نکته چیزی به آن نیفزوده‌ام...

هر کس که به آسمان شبانه نگریسته باشد شکوه و عظمت ستارگان و خردی و ناچیزیِ خویشتن را در برابر پیچیدگی آن دریافته است. امروز وقتی ما به آسمان می نگریم به ماهیت ستارگان و فیزیک کهکشان ها آگاهی داریم و از این رو تصویری تکان دهنده از هستیِ پهناور و شگفت انگیز، در برابر خویش می یابیم.

چنین می نماید که از همان آغاز، مردمان در رویارویی با آسمان شبانه و زیبایی خیره کنندهء ستارگان، واکنش روانی ای مشابه را از خود بروز داده باشند. مردمان جهان باستان به درک امروزینِ ما از بافتار ستارگان و فضا دست نیافته بودند، اما تصویر اساطیری و ساده شدهء عصر خویش را از سپهر فرازِ سرشان در ذهن داشتند. تصویری که به تعبیری اخترفیزیک و اخترشناسی امروزین ما نیز نسخه ای از آن و دنباله ای از آن محسوب می شود.

ایرانیان باستان جهان را گرد و هموار چونان بشقابی می پنداشتند. نزد آنان آسمان نه فضای بی پایان بلکه ذاتی سخت داشت و همانند خر سنگی از الماس جهان را چون پوسته ای در میان گرفته بود. زمین در حالت اصلی مسطح و نه دره ای داشت و نه کوهی، و خورشید، ماه و صور فلکی بر فراز زمین در حالت نمیروز ایستاده بود و همه چیز سرشار از آرامش و هماهنگی بود.

اسطوره ای با نام میترا نقطه ثقل آسمان و ستارگان بوده است، و از دید ناظر زمینی همه ستارگان و صورت های فلکی بر گرد او می چرخیدند، میترا را سامان دهنده هستی، و برقرار کننده و پاسبان قانون، و هنجار کیهانی و نظام حاکم بر جهان، و بعدها او را ایزد روشنایی و راستی و پیمان و حتی محبت می دانستند...