اخلاق الاشراف

اخلاق الاشراف

نویسنده: عبید زاکانی
مترجم: علی اصغر حلبی
ناشر: اساطیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 280
اندازه کتاب: وزیری کالینگور - سال انتشار: 1374 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

اکنون پانزده سال است که این ضعیف، روى آثار خواجه عبید اللّه زاکانى، این رند بزرگ ایرانى، کار مى‌کند، و هر کتابى را، چه پارسى و چه تازى، بمطالعه مى‌گیرد، با دقّت به دنبال اصل و منشأ لطایف و داستان‌هاى او مى‌گردد . . . در میان آثار عبید، که غالبا کوچک و رساله‌وار هستند، از یک سوى؛ و در میان نوشته‌هاى اخلاقى تاریخ ایران اسلامى از سوى دیگر، رساله اخلاق الاشراف، دقیق‌ترین و واقع‌بینانه‌ترین نوشته‌یى است که در تجزیه و تحلیل اخلاق فردى و سیاست اجتماعى ایران و کشورهاى اسلامى در سده هشتم/چهاردهم و حتى در همه طول تاریخ درازآهنگ ایران نوشته شده است.

مقصود هزل، یاوه گویی و هرزه سرایی است، اما عبید نه یاوه می گوید و نه هرزه می سراید.در واقع، هزلهای عبید، جد کامل است، اما لحن سخن و بیان او با جد گویان دیگر فرق دارد.بدین معنی که او مطالب جدی و مسائل واقعی و دردهای گریبانگیر مردم را در جامه شیرین لطیفه و طنز دل انگیز بیان می کند.
و می توان گفت که جلوه درخشان ذوق و هنر عبید در نکته یابی و انتقادهای ظریف اجتماعی است در لباس طنز و لطیفه های دلنشین، و از این نظر کار او در ادب فارسی یگانه است.

شاید تعجب کنید که در این مقدمه عبید زاکانى شاعر را جزو رجال علم اخلاق، سیاست و علم الاجتماع و در ردیف خواجه نظام الملک و ابن مسکویه و خواجه نصیر طوسى و ابن خلدون مى‌آوریم، زیرا عبید در میان ما ایرانیان به هزل و هجوگویى بیشتر شهره است تا به بحث در علم اخلاق و سیاست و ادارۀ مملکت.اما باید در اینجا بگوییم که در همۀ دورۀ تاریخ اسلامى ایرانى، وى گذشته از شاعرى و طنزگویى، از بزرگترین علماى سیاسى و اجتماعى نیز بوده است و به ویژه از لحاظ روان‌شناسى اجتماعى و سیاسى مردى بسیار دقیق النظر و تیزبین بوده و اندیشه‌هاى دقیق و عمیق دارد. اگر غرب بتواند مثلا امثال ماکیاولى و هابز و ولتر را از زمرۀ صاحب‌نظران سیاسى خود بیرون بگذارد ما نیز مى‌توانیم و حق داریم عبید را عالم سیاسى بخوانیم.

اخلاق الاشراف عبید زاکانی با سایر آثار او هم در روش طنزپردازی و هم در زمینه ها و مضامین طنز متفاوت است. در این رساله، عبید با استفاده از نقیضه سازی از سخن شاعران و نویسندگان پیشین، به توصیف وضعیت طبقات مختلف اجتماع خصوصاً طبقات فرادست جامعه می پردازد و با توجه به انحطاط اخلاق و مرگ فضیلت ها، به طریق کنایه و تهکم، اخلاق را مایه تباهی و بی اخلاقی را مایه سعادت می داند. باژگونگی مفاهیم و مسلمات دینی و اخلاقی و نیز اصرار عبید بر فضاسازی های هزل آمیز از اجتماع عصر خود، نشان از موقعیت سیاسی- اجتماعی ایران در عصر او دارد.

فهرست

• احوال
• آثار
• آثار جدی
• نوشته های هزلی
• مکتوبات قلندران
• رساله اخلاق الاشراف
• و...