مبانی دینی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نويسنده: محمد ملک زاده
ناشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 548
اندازه كتاب: وزیری  - سال انتشار: 1390 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بازتاب طبیعی و میثاق بزرگ انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره) بود که در شرایط خاص اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و تحت‌تأثیر عقاید و افکار و آرمان‌های انقلابی تدوین شد و به تصویب نهایی رسید. این قانون که بنیان‌گذار جمهوری اسلامی به‌حق آن را بزرگ‌ترین ثمره‌ی جمهوری اسلامی نامید، پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با اکثریت آراء نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی در 24 آبان 1358 به تصویب رسید و ملت ایران نیز در همه‌پرسی دوازدهم آذرماه همان سال با 99/5 درصد آراء به آن قاطعانه رأی مثبت داد.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به دلایل گوناگون از ویژگی‌های منحصربه‌فرد و برجسته‌ای برخوردار است: نخستین و مهم‌ترین آنها این است که این قانون تجسم آرمان‌ها، عقاید و ارزش‌هایی است که مردم مسلمان ایران در پی تحقق آن بوده‌اند. کلیه‌ی محتوا و اصول این قانون که مبین نهادهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه‌ی ایران براساس اصول و ضوابط اسلامی است، در فضایی برخاسته از شرایط خاص انقلاب اسلامی ایران شکل گرفت و تدوین یافت و به همین دلیل هرگز نمی‌توان رابطه‌ی علمی و منطقی بین درک صحیح و توجیه اصول آن را با تاریخ سیاسی ـ مذهبی انقلاب اسلامی نادیده انگاشت.

مردم ایران ابتدا در همه‌پرسی دهم و یازدهم فروردین 1358 پس از سال‌ها مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی و کوتاه‌نمودن دست اجانب از ایران، به اسلامی‌بودن نظام و حکومت جدید در این کشور رأی مثبت دادند و سپس در همه‌پرسی بیست و چهارم آبان همان سال از محتوای اصول قانون اساسی این نظام که بر لزوم تطبیق کلیه‌ی قوانین و مقررات مدنی، جزایی، اقتصادی، اداری، فرهنگی، نظامی، سیاسی و غیر اینها با موازین اسلامی تأکید داشت، به‌عنوان اصل حاکم بر سایر اصول و مقررات نظام استقبال شایان توجهی نمودند. ویژگی دیگر آنکه محتوای قانون اساسی جمهوری اسلامی ضمن برخورداری و به‌کارگیری صحیح عبارات و کلمات حقوقی جدید و به چالش کشاندن تازه‌ترین و پیشرفته‌ترین قوانین اساسی جهان مدرن، به تشخیص برجسته‌ترین عالمان و فقیهان اسلام از احکام الهی ریشه گرفته است.

بدین‌ترتیب ادعای گزافی نیست اگر بگوییم قانون اساسی ما یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی است که خداوند به ملت مسلمان ایران ارزانی داشته است. هم‌اکنون این قانون پس از گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب و پشت سر نهادن فراز و نشیب‌ها و تجارب ارزنده در اداره‌ی نظام و اجرای موفق سیاست‌های قضایی، اقتصادی و سیاسی، ارزش و توان علمی و دقت خود را اثبات نموده است. با این حال جایگاه واقعی آن همچنان برای بسیاری ناشناخته باقی مانده است.

تاکنون به صورت پراکنده، تفسیرها و شرح‌هایی بر قانون اساسی به رشته‌ی تحریر درآمده است ـ که در جای خود غالباً مفید و سودمندند ـ اما در این میان جای پژوهشی که به صورت جامع به شرح مبانی دینی قانون اساسی بپردازد و تمام اصول و فصول قانون اساسی را دربرگرفته باشد، همچنان خالی است. پژوهش حاضر، ضمن بررسی اصول قانون اساسی، مبانی دینی آن اصول را به صورت مجزا و یا در چهارچوبی مشخص شرح نموده است.