سفرنامه حج منصور ؛ 1286 - 1285 ق

نویسنده: یعقوب میرزای تبریزی (منصور)
به کوشش :  رسول جعفریان
ناشر: علم
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 304
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1388 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

این کتاب، شرح سفر هفت ماهه یکی از شاهزادگان قاجار به مکه است. نویسنده که نامش «یعقوب» و تخلصش «منصور» بوده، در سال های 1285 تا 1286ه.ق، همراه گروهی از شاهزادگان قاجار مقیم تبریز، عازم سفر حج شده است. سفرنامه او گزارشی است شگفت و تفصیلی، با تجربه ها و داده های فراوان، درباره بسیاری از آن چیزهایی که وی در این سفر طولانی و پرمخاطره مشاهده کرده است.

رعایت نوعی سبک داستان گویی به شیوه «هزار و یک شب» در این سفرنامه جالب توجه است. بخشی از توصیفات نویسنده به مظاهر تمدن جدید می پردازد؛ موضوعی که در بسیاری از سفرنامه های آن دوره مشاهده می شود.

وی پس از فراهم شدن زمینه برای انجام فریضه حج، به رغم همه دشواری‌ها عازم این سفر شده است. این سفر هفت ماه به طول انجامید. رعایت سبک داستان‌گویی هزار و یک شب در این سفرنامه جالب توجه است.

او کتاب را بسان داستان‌های کهن مانند قصه‌های امیرارسلان رومی و هزار و یک شب نوشته و به همین دلیل فصل‌بندی خود را چنین قرار داده است که پس از فرا رسیدن شب، داستان آن روز تمام شده و با عبارتی خاص دنباله مطلب را به فردا موکول می‌کند. آن عبارت این است: «چون شب بر سر دست برآمد، منصور لب از گفتار فروبست». 

مهم‌ترین نکته سفرنامه وی این است که سفر وی، وقتی در استانبول بوده، با ماه رمضان مصادف شده و همین امر تا اندازه‌ای او را از انجام و اندیشه درباره کارهای خلاف مقید کرده است، اما حتی این شرایط نیز زبان و قلم او را از اظهار برخی از موارد بازنمی‌دارد.

وی در خلال ذکر این موارد، اطلاعات جالبی درباره تاریخ اجتماعی نواحی مورد بحث به دست می‌دهد که در مآخذ دیگر کم‌تر می‌توان از آن سراغ گرفت. نکته دیگر قلم طنزآمیز اوست، هم‌چنین ثبت شگفتی‌هایی که در طول سفر مشاهده کرده است. کتاب حاضر به تصحیح سفرنامه حج منصور بر اساس نسخه متعلق به کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شماره 9908 اختصاص یافته است.