گفت و گو با مرگ

گفت و گو با مرگ

نویسنده: آرتور کستلر
مترجم: خشایار دیهیمی
ناشر: نشر نی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 263
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1396 - دوره چاپ : 6

مروری بر کتاب

شهادتنامه اسپانیایی

این کتاب شرح چند ماه زندانی است که آرتور کوستلر در دوران جنگ داخلی اسپانیا در خوف از اعدام سپری کرده است. کتاب کاملاً مستند است، اما زمینهٔ سیاسی و تاریخی در آن اهمیت چندانی ندارد. کوستلر خود می‌گوید دلبستگی اصلی من در این کتاب یک دلبستگی خویشتن‌نگرانه بوده است: تأثیر روان‌شناختی سلول اعدام. کوستلر در طول ماه‌های اسارت شاهد اعدام هم‌زنجیرهایش بود و هر لحظه نیز فکر می‌کرد خودش را هم اعدام خواهند کرد.

او می‌نویسد:
مردن ـ حتی اگر در خدمت هدفی غیرشخصی باشد ـ همیشه امری شخصی و خصوصی است. بنابراین، ناگزیر این صفحات، که بیشترش در خوف و انتظار واقعی مرگ نوشته شده است، خصلتی شخصی و خصوصی دارد. افکاری که در سر یک مرد محکوم می‌گذرد، از نظر روان‌شناختی جالب است. نویسندگان حرفه‌ای کمتر امکان داشته‌اند چنین جریانی را شخصاً تجربه کنند. من سعی کرده‌ام این افکار را تا آن‌جا که می‌توانسته‌ام صریح و مختصر و مفید ارائه دهم. اما نکته دیگری هم هست: معتقدم که جنگ‌ها فقط ده‌درصدشان عملیات جنگی است و نوددرصد باقی، رنجی است که به چشم نمی‌آید. بنابراین شاید این شرح مرده‌شوی‌خانه‌های دربستهٔ نفوذناپذیر اندلس ماهیت جنگ داخلی اسپانیا را بهتر از شرح نبردها آشکار کند.

این کتاب حاصل یادداشت‌های کوستلر در زندان ژنرال فرانکو در زمان جنگ داخلی اسپانیاست. کوستلر که مدتی را به عنوان خبرنگار جنگی در محدوده حکومت شورشیان (همان سلطنت‌طلبان به رهبری فرانکو) گذراند، بعد از بازگشت در پاریس کتابی درباره مشاهداتش منتشر می‌کند و پرده از جنایات فرانکو و یارانش بر می‌دارد و به همین جهت، تحت تعقیب آن‌ها قرار می‌گیرد.

بعد از مدتی کوستلر برای تهیه گزارش باز هم به اسپانیا ـ و این بار محدوده آنارشیست‌ها (همان جمهوری‌خواهان) ـ برمی‌گردد و در جریان سقوط شهر مالاگا به دست شورشیان می‌افتد و مدت ۴ ماه را در زندان‌های مختلف ـ و بیش از همه زندان سویل ـ می‌گذراند و سرانجام در حالی که به مرگ محکوم شده بود با میان‌جی‌گری دولت بریتانیا با یک اسیر در دست آنارشیست‌ها مبادله می‌شود.

کوستلر از آغاز دست‌گیری اطمینان داشت که اعدام خواهد شد. لذا یادداشت‌های او بیانگر حالات و روحیات انسانی است که مرگ را در دو قدمی‌اش می‌بیند و سعی دارد با دست خالی با آن مبارزه کند. نثر کوستلر شیرین و جذاب است ـ که ناشی از ژورنالیست بودنش است ـ و در کنار آن جدید بودن خود موضوع ـ و واقعی بودن آن ـ خواننده را آن قدر به ماجرا نزدیک می‌کند که می‌تواند خود را در کنار کوستلر (و شاید به جای خود او!) در زندان و در التهاب مرگ و زندگی تصور کند. طنز خاص کوستلر هم در نگریستن به مهم‌ترین مسئله‌ی هر انسان ـ پارادوکس زندگی در برابر مرگ ـ هم جذابیت نوشته‌ی او را دو چندان می‌کند. یادداشت‌های کوستلر در کنار شرح وقایع روزانه پر است از اظهارنظرهای جالب و نکته‌سنجی‌های دقیق. در همه ‌جای کتاب می‌توانید منتظر جملات جذاب و به یاد ماندنی باشید.

چند نمونه‌ی جالب از جملات درخشان کوستلر را ببینید:
ـ آدم نه فقط درباره آینده‌اش، بلکه درباره گذشته‌اش هم خیالات به هم می‌بافد!
ـ ترحم انعکاس بدبختی خود آدم است و بدبختی را چهار برابر می‌کند.
ـ در فیزیک دیوانگی، یک سنگریزه نه تنها می‌تواند بهمنی را به حرکت درآورد، بلکه متوقف‌اش هم می‌تواند بکند!
ـ این روزها ممکن است خواننده‌ها به نویسنده‌شان اعتماد بکنند، اما نویسنده‌ها اعتمادی به خواننده‌ها ندارند.
ـ حساب ایام زندان را همانطور نگه می‌دارند که حساب ایام بچه تازه به دنیا آمده را: اولش هفته‌ها را جشن می‌گیرند، بعد ماه‌ها را و بعد سال‌ها را!

ـ پوسیدگی هر تمدن، خود را با علائم غریبی نشان می‌دهد: مثلا در این حقیقت که دیگر دیوارهای سنگی زندان، برای حفاظت جامعه از شر زندانی نیست، بلکه برای حفاظت زندانی از شر جامعه است!

کوستلر در کتاب بارها تکرار می‌کند که از مرگ نمی‌ترسد و از فعل ”مردن” هراسناک است. به عبارت دیگر، او معتقد است که بحرانی‌ترین دقایق زند‌گی همان لحظاتی است که انسان منتظر رسیدن مرگ است. چگونگی مرگ مهم نیست، این که بدانی مرگ همین نزدیکی است تحمل ناپذیر است. و بعد از مرگ ...

مرگ کوستلر در جهان واقعی هم این عقیده را ثابت می‌کند. او ”روز پنج‌شنبه سوم مارس ۱۹۸۳ در ۷۷ سالگی به اتفاق زن‌اش و به پیروی از هدف انجمن Exit که عضو آن بود به زندگی پرماجرای خود خاتمه داد ... زیرا که به موجب آیین این انجمن «هر کسی حق دارد که هر وقت لازم بداند، آبرومندانه از این جهان برود.