کشور حیره در قلمرو شاهنشاهی ساسانیان

کشور حیره در قلمرو شاهنشاهی ساسانیان

نویسنده: خدامراد مرادیان
ناشر: بنیاد نیکوکاری نوریانی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 177
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1355 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ واجد فرمان

مروری بر کتاب 

حیره، شهری در سرزمین میان‌رودان بود که ویرانه‌های آن در جنوب کوفه (نجف امروزی) بر جای مانده است. این شهر از لحاظ جغرافیای تاریخی در شمال شبه جزیرة عربستان و در امتداد مرزهای غربی حکومت ساسانی قرار داشت و کانون اصلی برخورد فرهنگ‌های ایرانی، عربی و یونانی- رومی بود.

حیره در سده‌های پایانی دنیای باستانی قوای نظامی قدرتمند، اقتصادی شکوفا و پررونق و ثبات سیاسی قابل ملاحظه‌ای داشت و این وضعیت، آنجا را از سرزمین‌های عرب‌نشین متمایز می‌کرد. حیره به سبب برخورداری از دولتی طولانی و پایدار، ‌قادر بود تا علاوه بر ایجاد رابطة‌ گسترده با همسایگان خود، نقش تعیین‌کننده‌ای در معادلات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی منطقه داشته باشد. 

حیره که در ۱۳۸ مـیلادی بـدست تـنوخیان بوجود آمد یکی از آن کشورهاست که گاهی در دست ایرانیان و زمانی در چنگ رومیان قرار داشت تا اینکه در اوائل قرن دوم هجری (۶۳۲ میلادی) در زمان حکومت لخـمیان یـا مـناذره بچنگ تازیان مسلمان افتاد. دولت شاهنشاهی ساسانیان در ایران و حـکومت لخـمیان در حیره، در ۲۲۶ میلادی آغاز شدند و در ۶۲۵ میلادی در دست اعراب پایان یافتند. در مدت این چهار صد سال، حوادث و اتفاقاتی بزرگ در قلمرو آن دولت و ایـن حـکومت رویـ داده که تواریخ بطور مشروح مرقوم و مسطور افتاده است.

در تمام مـدت سلطنت ساسانی، حیره در قلمرو ایران بود و بروزگاری که شاهنشاهان ساسانی با امپراطوران روم و فرمانروایان دولت بیزانس و ارمنستان و هیاطله سـفید و تـرک و عـرب و حضر می‌جنگیدند، لخمیان، یعنی امیران حیره، در بیشتر این نبردها شرکت داشتند و دوش بدوش ایـرانیان مـبارزه می‌کردند و در دفاع از تخت و تاج دل‌افروز خسروانی ایران، دلاوری‌ها و هنرنمائیها از خود نشان می‌دادند.

حیره از لحاظ جـغرافیائی، شـامل مـملکت عراق است که کوفه در جنوب شرقی آن جای داشت. بگفتار یاقوت حموی در معجم البلدان و یـعقوبی در بـلدان، حیره البیضا و حیره الروحا سرزمینی است غرقه در ریحان و لالهٔ نعمان، چراگاه گوزنان و آهـوان و جـولانگاه کـبوتران و فاختگان و میدانگاه قصرها و کاخهای امیران و دیرها و صومعه‌های راهبان. گفته‌اند صفا و جلای حیره چنانست کـه زیـستن شبانه‌روزی در آنجا از دست یازیدن بیکسال دارو و درمان برتر و بهتر باشد. البته بعضی هم از نـیش پشـه‌های گـزندهٔ سدیر نالیده‌اند. کلمهٔ حیره را عربی یا عبری یا آرامی دانسته‌اند و معنی آنرا از حیرهٔ عربی بـمعنی سـرگردان گرفته و گفته‌اند بهنگامیکه تبع با لشکریانش بدآنجا روی آوردند سرگردان و حیران ماندند. در هـرحال حـیرهٔ آدرامـی و حیرهٔ عربی هردو از ریشهٔ سامی و معنی آن چادر و پناهگاه است.

مؤسس حیره و تاریخ بنای آن مـعلوم و روشـن نـیست. عربان آنرا به بخت نصر منسوب داشته‌اند. حیره پس از وی ویران شد تا ایـنکه مـالک بن فهم پیشوای قبیلهٔ تنوخ در عراق بدانجا رفت و انبار را مرکز قرار داد و کاخی و بوستانی در آنجا پی افکند. در زمـان عـمرو بن عدی، از خانوادهٔ لخمیان، آوازهٔ حیره بالا گرفت و مرکز حکومت آنان بـود تـا تازیان بدانسوی تاختند و آنرا بگشودند. گفته‌اند بـه سـال ۱۷ هـجری که کوفه را بنا می‌کردند از آجر و سنگ مـرمر و سـتون کاخهای حیره و آوار دیوار خانه‌های آن استفاده کرده‌اند. بسیاری از خلفای اسلامی مانند ابو العباس سـفاح و ابـو جعفر منصور و هارون الرشید بـحیره آمـدند و در آنجا روزگـاری کـم یـا زیاد بزیستند و کاخ‌ها و بوستان‌ها پی افـکندند....