کارنامه مصدق و حزب توده

نویسنده: خسرو شاکری , مصطفی شعاعیان
ناشر: مزدک
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 278
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1352 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ بازچاپ

مروری بر کتاب

به فرمان رسیدن مصدق تنها آمدن نخست‌وزیری تازه به جای نخست‌وزیر پیشین – بدان‌سان که در نیم سده گذشته ایران هرچندگاه روی داده است – نبود، بلکه گامی بود در راه مادی شدن اندیشه تازه‌ای که از نگرش تضادهای زندگی مادی جامعه ایران پیدا شده بود. در هنگامی که جامعه ایران از تازش استعمارگران نفت دچار گره‌های بی‌شمار شده بود، اندیشه‌های مصدق همچون گشاینده این گره‌ها به پیدایی آمد. دورانی را تنها همچون اندیشه‌ای گذرانید، سپس در مغز مردم راه یافت و آنگاه به نیروی ایشان سررشته فرمانروایی را به دست آورد تا به یاری این اهرم راهگشایی‌های خود را در پیوندهای زندگی مادی جامعه ما به کار بندد.

بدین‌سان حکومتی که اهرم به کار بستن چنین اندیشه‌ای شده بود پیش‌رونده و پیش‌برنده جامعه‌ای بود که با کهنگی پیکار می‌کرد و تا هنگام به کار بستن فرجامین راهگشایی‌های اندیشه خود همچنان به گونه ابزار کار اندیشه اجتماعی برجای می‌ماند و از این رو در تاریخ ایران همانند روی کار آمدن دولت یا سررشته‌داری مشروطه‌خواهان پس از پیروزی انقلاب مشروطه بود. و مردی که سررشته این حکومت را به دست می‌گرفت، در گردش روزگار پخته شده بود. نخست‌وزیر شدنش نه پیروزی فردی بود که به او شادباش گویند. این همه را پشیزی ارزش نمی‌نهاد. هستی او در هستی اندیشه‌های راست‌بینانه‌اش نیست شده بود.

رفتار ساده و زندگی بی‌پیرایه‌ای که مصدق در سراسر زندگی‌اش داشت در نخست‌وزیری نیز به همان‌گونه پیرایه او بود. مصدق همان جامه ساده‌ای را که همانند جامه راننده‌اش بود می‌پوشید. حقوق نخست‌وزیری را به شیوه پیشین خود نمی‌گرفت. اتاق کار او در خانه‌اش یا در اشکوب دوم مجلس بی‌پیرایه بود. یک میز و یک دوات و کاغذ و قلم و یک تختخواب در آن بود. و خود بیشتر با پیجامه بلند خود همچون زندانی پیشین در آن نشسته بود و روزی چهارده ساعت کار می‌کرد. هیچ کس تاکنون مصدق را در جامه رسمی نخست‌وزیری ندیده است. هرگز مصدق نشانی به سینه خود نزده است. برای او نخست‌وزیری تنها سنگری بود که در آن می‌بایست از اندیشه‌های گران‌بهای ملت ایران دفاع می‌کرد. و او خود مردی بود همچون دیگر مردم که نه بیشی می‌جست و نه حقی بیش از دیگران برای خود می‌شناخت. تنها کاری به او سپرده شده بود که می‌بایست به درستی پیش می‌برد.

«کارنامه مصدق و حزب توده» یکی از منابع مهم و دست اول درباره دوران نخست‌وزیری مصدق و نقش حزب توده در آن دوران است. انتشار متن کامل این کتاب ارزشمند سند مهم دیگری در اختیار علاقه‌مندان  به تاریخ معاصر ایران و نیز پژوهشگران تاریخ می‌گذارد تا با شناختی دقیق، به دور از غرض و پیشداوری بتوانند با بخشی از گذشته مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی مردم ایران آشنا شوند.

این کتاب با این سطرها شروع می‌شود؛ روز سوم شهریورماه سال 1320 ارتش شوروی و انگلستان که در آن هنگام، متفقین نامیده می‌شدند از مرزهای ایران گذشتند و از شمال و باختر و جنوب، آتش خود را آغاز کردند. نبرد میان فاشیسم و جبهه ضد فاشیسم در سراسر جهان به اوج خود می رسید و آشکار بود که هر یک از دو اردو برای پیروزی خود به هر چیز و هر جا دست می‌افکندند. اروپاییان ناگزیر بودند پیش از هر کاری به برافکندن نظم نوین هیتلر بپردازند. و در این راه، صف‌های گوناگون ملت‌ها و طبقات همزبان و همدست شدند.