چهل گفتار در ادب و تاریخ و فرهنگ ایران

چهل گفتار در ادب و تاریخ و فرهنگ ایران

نویسنده: محمدامین ریاحی
ناشر: سخن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 605
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1379 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ لبه روکش سائیدگی و زردی مختصری دارد

مروری بر کتاب

مجموعه‌ای از مقاله‌های ادبی ، فرهنگی و  تاریخی

محمدامین ریاحی در یازدهم خرداد ۱۳۰۲ در خوی در یکی از خاندان‌های قدیمی این شهر متولد شد. دوره‌های تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در خوی گذراند. پس از آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال آذربایجان توسط نیروهای خارجی، در سال ۱۳۲۱ برای ادامه تحصیل به تهران رفت و دوره‌ دانشسرای مقدماتی را گذراند. سپس به ادامه تحصیل در دانشسرای عالی و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران پرداخت. طی دوره تحصیل در دانشکده ادبیات، از درس‌های نسل اول اساتید برجسته این دانشگاه از جمله بدیع‌الزمان فروزانفر، عباس اقبال آشتیانی، ملک‌الشعرا بهار، احمد بهمنیار، عبدالعظیم قریب و ابراهیم پورداود بهره گرفت. پس از آنکه در سال ۱۳۲۷ دوره لیسانس زبان و ادبیات فارسی را به پایان رساند، تحصیل در دوره دکتری را آغاز کرد. در سال ۱۳۳۷ پس از دفاع از رساله دکتری خود با موضوع ”تحقیق و تصحیح مرصادالعباد نجم‌الدین رازی“ به راهنمایی فروزانفر، درجه دکتری در زبان و ادبیات فارسی گرفت.

به نوشته محمدعلی اسلامی ندوشن، وی ”یکی از آخرین کسان از نسل ادبای معتبر بود... که طی شصت سال در صحنه فرهنگ ایران حضور داشت و هرچه نوشت دقیق و قابل اعتماد بود.“ (1)او از ۱۳۳۵ به مدت پنج سال عضو هیئت مؤلفان لغت‌نامه دهخدا بود. در ابتدای سال ۱۳۴۰ عهده‌دار مدیرکلی وزارت فرهنگ شد، و در مدت سه سال طرح سامان‌دهی و یکنواخت‌سازی کتاب‌های درسی دبیرستانی را بنیاد نهاد. دکتر محمدامین ریاحی طی سال‌های بعد عهده‌دار چندین سمت فرهنگی از جمله رایزنی فرهنگی ایران در کشور ترکیه و تدریس در دانشگاه آنکارا (از ۱۳۴۲)، دبیرکلی هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور (از ۱۳۵۰)، نیابت ریاست فرهنگستان ادب و هنر ایران، ریاست دانشکده هنرهای دراماتیک، ریاست بنیاد شاهنامه فردوسی (از ۱۳۵۴)، مشاور وزیر فرهنگ و هنر، و وزارت آموزش و پرورش (۱۳۵۷) بود. محمدامین ریاحی در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۸ در ۸۶ سالگی در تهران درگذشت.

از مشهورترین تألیفات محمدامین ریاحی می‌توان به ”سرچشمه‌های فردوسی‌شناسی“، ”گلگشت در شعر و اندیشه حافظ“، ”تاریخ خوی“ و ”زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی“ اشاره کرد که از نظر اصالت و دقت نظرهای ابرازشده مورد توجه ادب‌شناسان قرار داشته است. آثار دکتر محمدامین ریاحی در حوزه شناسایی و تصحیح متون کهن فارسی، و کوشش‌های او در این زمینه همچون مرصادالعباد و نزهةالمجالس علاوه بر آن‌که راهگشای پژوهندگان متون فارسی از نظر روش تحقیق و تصحیح بوده، با توجه به یافته‌های تحقیقی ارائه‌شده در مقدمه‌ها و تعلیقات همواره مورد استفاده و استناد پژوهشگران در حوزه‌های ادب و تاریخ و فرهنگ ایران قرار داشته‌است.

فهرست

زبان و فرهنگ ما:

زبان ما و همسایگان ما
ملاحظاتی در باره زبان کهن آذربایجان
نوروز بر ایران و ایرانیان خجسته باد
خاطرهٔ نوروزی
چون شکفتن گل‌ها در باغ
مقدمه بر نزهةالمجالس
ترانه‌هایی از شصت شاعر ارّان و شروان
شاعران همشهری و همعصر نظامی
فردوسی و شاهنامه:

شاهنامه و فردوسی
بعد از هزار سال
سال‌شماری زندگی فردوسی
پایداری حماسی، در زمانه خواری و سرشکستگی
افسانه فردوسی و محمود
یوسف و زلیخا
شاهنامه و مینوی
در احوال گذشتگان:

عشق مجدالدین بغدادی
در بزرگداشت مولوی در قونیه
حبیش تفلیسی پیشاهنگ فارسی‌نویسی در دیار روم
تربت شمس تبریز کجاست؟
عماد خویی خواجه ارجمند
صائب تبریزی
حریف جندقی در دارالصفای خوی
داستان نخستین مقاله من
در آیینه تاریخ:

فصول گمشده‌ای از تاریخ ایران
آیینهٔ احوال صد سال پیش
نادرشاه و عالم‌آرای نادری
فرمان شاه عباس دوم دربارهٔ ایل لک
دستورالعمل نخستین سرشماری در ایران
سوگنامهٔ زوال یک شهر
نکته‌ها:

حساب سود و زیان
در مسلخ عشق
بیت و شعر
باد جوی مولیان
این رباعی‌ها از حافظ نیست
دو یار زیرک و از باده کهن دو منی
یاد استادان و یاران رفته:

خاطراتی از محضر استاد
استاد بزرگ ما اقبال
شعر رشید یاسمی
مردی رفت که نظیرش نخواهد آمد
در سوگ صفا
پیر فرهنگ و فضیلت
یاد بهرام فره‌وشی
سی سال دوستی