نورالعیون

نویسنده: ابو روح محمد‌بن منصور‌بن ابی‌عبدللّه جرجانی یمانی
مقدمه و تصحیح : یوسف بیگ باباپور , مهدی محقق
ناشر: میراث مکتوب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 841
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1391 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب 

کهن‌ترین کتاب فارسی در عصر ملکشاه سلجوقی

کتاب نورالعیون، تألیف ابوروح محمد بن منصور بن ابی‌عبدالله بن منصور جرجانی یمانی، معروف به «زرین‌دست» و «معالج»، پزشک دربار ملکشاه سلجوقی (ﺣﮑ : 465-485 ق.) است. این کتاب تا به حال اولین کتاب فارسی در چشم پزشکی شناخته شده که در سال 480 ق. تألیف آن به پایان رسیده و به ملکشاه اهدا گردیده است.

کتاب در ده مقاله ترتیب یافته و اطلاعات آن شالودة دانش پیشینیان در این فن است، به اضافة آنچه مؤلف تجارب و یافته‌های خود را بدان افزوده و کتاب را همچون حنین بن اسحاق به صورت سؤال و جواب طرح‌ریزی نموده و به هدف آموزش این فن، خطاب به فرزندش نگاشته است. از مهمترین مباحث کتاب، مقالة هفتم آن است که در آن به روش‌های جرّاحی چشم پرداخته و بیماری‌های قابل علاج با جراحی و شیوه و ابزار و آلات جراحی هر یک را توضیح می‌دهد.

«نورالعیون» کهن‌ترین اثر فارسی در چشم‌پزشکی به‌شمار می‌آید که در عصر ملکشاه سلجوقی و به سفارش وی به‌دست نویسنده‌ای به نام ابوروح جرجانی اهل گرگان تالیف شد. جرجانی به‌دلیل علاقه‌ای که به پزشکی داشت، تمامی اطلاعات و آگاهی‌های موجود درباره علم چشم‌پزشکی را تا آن دوره (قرن پنجم هجری‌قمری) از منابع یونانی، عربی و دیگر زبان‌ها در 10 مقاله گردآوری کرد. 

 این کتاب اثری بی‌نظیر به‌شمار می‌آید چرا که تمامی ابزاری که در درمان بیماری‌های چشم استفاده می‌شد، معرفی کرده و از سوی دیگر چند ابزار که جرجانی مخترع آن‌ها بوده نیز شرح داده شده‌ است. «نورالعیون» برپایه اثری با عنوان «العشر مقالات فی العین» تالیف «حنین بن اسحاق» تدوین شده که ترجمه عقاید جالینوسی و یونان باستان تا قرن پنجم هجری‌قمری را دربردارد، همچنین نویافته‌هایی مربوط به دوران مولف نیز در آن گنجانده شده است.