طَنز،هنری است که عدم تناسبات در عرصه‌های مختلف اجتماعی را که در ظاهر متناسب به نظر می‌رسند، نشان می‌دهد و این خود مایه خنده می‌شود. هنر طنزپردازی، کشف و بیان هنرمندانه و زیبایی‌شناختی عدم تناسب در این «متناسبات» است.
پركاربردترين معني واژه "طنز" در زبان فارسي طعنه زدن، خرده گيري، مسخره و انتقاد كردن است. طنز يكي از شيوه هاي بياني است كه در زباني فارسي با "هجو"، "هجا"، "هزل" و "فكاهه" و ... از دير باز در ميان مردم، رواج داشته و بخشي از آثار ادبي را به خود اختصاص داده است. پايه طنز در آثار ادبي فارسي، بيشتر بر ناسازگاري "لفظ" و "معني" در كلام بنا شده است و از اين رو تا حدودي مي تواند در مقوله "مجاز" جاي گيرد. ولي بيشتر آثار مكتوب طنز آميز فارسي با "هجو"، "هزل"، مطايبه و لطيفه، همراه بوده است.

طنز و هجو هر دو نوعی از مطایبه یا همان شوخ‌طبعی هستند. اما هجو به قصد مسخره کردن، ریشخند یا تخریب شخصیت کسی نگاشته می‌شود؛ هجو قصد اصلاح ندارد و هدف اصلی اش نابودی شخصیت طرف مقابل است. هزل نیز استفاده از الفاظ رکیک است و سخنی است که در آن مضامین خلاف اخلاق و ادب بیاید؛ آثار هجو، گاهی با هزل همراه هستند یعنی ادبیات رکیک استفاده می‌شود و گاهی با جدّ یعنی ادبیات رسمی برای تخریب رقیب یا دشمن استفاده می‌شود. پس هجو لزوماً همیشه شوخ‌طبعی ندارد و ممکن است خیلی هم جدی باشد. حال نوبت به طنز می‌رسد.

اگر معنای ساتایر یا همان طنز طعنه دار را برای طنز در نظر بگیریم، معمولاً مقاصد اصلاح طلبانه و اجتماعی مطرح است. طنز با بیان ظریف مشکلات و کاستی‌ها، با زبانی غیرمستقیم سعی در اصلاح آن‌ها دارد؛ و در نهایت، کمدی نوعی بیان مطایبه‌آمیز به صورت تصویری است. (سینما، تئاتر…) در واقع کمدی می‌تواند از همه شاخه‌های شوخ‌طبعی و مطایبه (طنز، هجو و هزل) استفاده کند.

برچسب ها: کتاب نقل مجالس