نظریات اقتصادی امام محمد غزالی

نظریات اقتصادی امام محمد غزالی

نویسنده: محمد غزالی
ترجمه: مویدالدین محمد خوارزمی
به کوشش: حسن توانائیان فرد
ناشر: جمهوری
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 661
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1362 - دوره چاپ : 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ لبه بالایی جلد کتاب زدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

امام محمد غزالی ملقب به حجة‌الاسلام زین‌الدین الطوسی و شرف‌الائمه، فیلسوف، متکلم و فقیه ایرانی و یکی از بزرگ‌ترین مردان تصوف سده پنجم هجری است. با نوشته‌های خود به قالب انواع علوم اسلامی جان تازه‌ای دمید و در زمینه تصوف و عرفان، فلسفه و کلام، روان‌شناسی و اخلاق، نوآوری‌ها کرد.

از اندیشه‌های اقتصادی وی می‌توان به فلسفه اقتصادی، وظایف پول، بازار و بازاریابی و غیره نام برد. غزالی فلسفه اقتصاد را با این مطلب تبیین می‌کند که بشر نیازمند غذا است؛ تا سلامت جسمی داشته باشد و بدون تامین این نیاز، وظایف اخلاقی خود، شامل جستجوی علم و معرفت و خدمت به خدای متعال و ابنای بشر را نمی‌تواند به‌خوبی انجام دهد. انجام این افعال نیز نیازمند درآمد و ثروت است و این‌ دو بدون کار و داشتن درآمد میسّر نیست. لذا فعالیت اقتصادی باید با این دید مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا در غیر این صورت، موجب هلاکت و نابودی شخص خواهد شد.

با این زمینه فلسفی، از دید غزالی عوامل اقتصادی به سه گروه تقسیم می‌شوند که عبارتنداز:

۱: مردمی که تمام وقت به فعالیت‌های اقتصادی اشتغال دارند و جهان آخرت را به فراموشی سپرده‌اند؛ که آنها به‌ راستی در خسران و زیان خواهند بود.
۲: کسانی که نگرانی از جهان آخرت، آنان را از فعالیت اقتصادی بازمی‌دارد نیز افراد موفقی نخواهند بود.
۳: کسانی که به‌ خاطر آخرت، دست به فعالیت اقتصادی می‌زنند. اینان در حقیقت نزدیک‌ترین افراد به طریق صواب (راه میانه) هستند.

به‌ عقیده غزالی، فرد نمی‌تواند به مرحله هدایت و رستگاری برسد؛ مگر اینکه در جستجوی معاش، گام در طریق صواب نهد. همچنین افراد نمی‌توانند دستاوردهای اقتصادی را وسیله‌ای برای فلاح در جهان آخرت قرار دهند؛ مگر اینکه در مشاغل اقتصادی خود، از هنجارهای اسلامی پیروی نمایند.برخی از متفکران عقیده دارند که غزالی به‌وضوح وظایف پول را به وظیفه سنجش ارزش، وسیله مبادله و وسیله ذخیره ارزش تعریف می‌کند و معتقد است که پول، فی‌نفسه به‌خاطر خود پول مورد تقاضا قرار نمی‌گیرد؛ بلکه وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف مورد نظر است. همچنین کنز (ذخیره) استفاده غیرصحیح از پول بوده، آن‌را از انجام وظیفه صحیح خود در جامعه بازمی‌دارد.

علاوه‌بر این، غزالی خاطر نشان می‌سازد که انجام معاملات ربوی مثال دیگری از استفاده ناصحیح از پول است و بر این نکته تاکید دارد که شکر خدا مستلزم این است که پول به‌شیوه‌ای به‌کار گرفته شود که به‌خاطر آن خلق شده است