میشل فوکو ؛ فراسوی ساختارگرایی و هرمنیوتیک

میشل فوکو 

نویسنده: هیوبرت ال. دریفوس
مترجم: حسین بشیریه
ناشر: نشر نی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 375
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1397 _ 1382 - دوره چاپ: 11 _ 3 

مروری بر کتاب 

فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک

یکی از جنبه های مهم آثار فوکو ، ساختار گرایی است . ساختار گرایان از سوسور گرفته تا لوی اشتراوس برای زبان نقش اساسی و محوری قائلند که می بایست در فهم جوامع انسانی و تبیین رفتار آدمیان مورد توجه قرار گیرد .
از دیدگاه آنان زبان نه مخلوق استعداد و فطرت خاص آدمیان بود و نه محصول فرهنگها و تعاملات بشری ، بلکه نظام مستقل و خود مختاری است که مقدم بر انسانها و مستقل از عالم طبیعت موجود است و به واقعیت های بیرونی و اندیشه و رفتار ادمی عینیت می بخشد .

فوکو به پیروی از نظرات ساختگرایانی به مانند لوی اشتراوس معتقد بود که معنا را نباید صرفآ در ساخت ذهن جستجو کرد ، معنا ها باید از دل ساختارها ی اجتماعی ، تاریخی و فرهنگی بیرون آورده شوند .
مفهومی که در اینجا با ساختگرایی فوکوارتباط دارد مفهوم گفتمان اوست . از منظر ساختگرایانه گفتمان برای اشاره به مجموعه ی قاعده مندی از گزاره ها به کار می رود که به صورت ساختار های نامرئی و ناخود اگاه ، در پس اندیشه ها ، تئوری ها و سخنان روزمره نهفته است .

اما فوکو از ارایه تحلیلی ساختگرایانه اجتناب می ورزد و بر خلاف ساختگرایی ، به دنبال ایجاد الگوی صوری قاعده مندی برای تبیین رفتار انسان نیست . او بر خلاف ساختگرایان که نظام زبان را تعیین کننده ی فرهنگ و معنا می دانند نشان می دهد که چگونه کاربرد زبان یا گفتمان ، همواره با کاربرد قدرت همراه است . نهادها ی اجتماعی در چارچوب گفتمان و از طریق فرایند حفظ برخی امکانات و حذف برخی دیگر ، قدرت خود را مستقر می سازند.

این اثر به گفته برخی صاحب‌نظران بهترین بررسی در اندیشه‌های پرنفوذ و ژرف میشل فوکو است. در این کتاب صرفاً خلاصه‌ای از آثار فوکو داده نمی‌شود بلکه نویسندگان، که از استادان برجسته فلسفه در دانشگاه کالیفرنیا هستند، خود دست به تعبیر و تفسیر و نقد آرای فوکو می‌زنند و آنچه را که به‌ویژه از نظر فلسفی و روش‌شناسی مهم است برجسته می‌سازند.

در کتاب حاضر، پیشینه‌های فلسفی اندیشه فوکو همراه با نوآوری‌های بی‌نظیر وی بررسی می‌شود و پیوند فکری فوکو با نیچه، هایدگر، مرلوپونتی، ویتگنشتاین و برخی دیگر آشکار می‌گردد. فوکو با عرضه دو روش دیرینه‌شناسی دانش و تبارشناسی حقیقت و قدرت، بنیاد آنچه را که تا به امروز علوم اجتماعی خوانده می‌شد درهم ریخته است.