میزان الصواب در شرح فصل الخطاب ؛ سه جلدی

میزان الصواب در شرح فصل الخطاب

نویسنده: سیدقطب الدین محمد نیریزی
شارح : ابوالقاسم امین الشریعه خویی
مصحح : محمد خواجوی
ناشر: مولی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 2120
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1385 _ 1383 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

فصل الخطاب نام دیگر آن حکمه العلویه و ملقب به «حکمه العارفین» است. این اثر قصیده ای تائیه، بیش از شش هزار بیت عربی، آمیخته به نثر در یک مقدمه، سیزده تحمید و یک خاتمه است. موضوع آن، توحید، وحدت وجود، رد و انکار وحدت عددی، نفی اشتراک لفظی و معنوی، انتقاد شدید از فلاسفه و نادرست شمردن روش و آثار آنان است.

در این باره در بخش قبل به تفصیل بحث شد. قطب الدین به احتمال این اثر را در دوران اقامتش در نجف اشرف ـ از ۱۱۶۳ ه . ق. به بعد ـ به پایان رساند. نکته شایان ذکر آنکه او در یک مورد، این اثر را حکمه العلویه نامیده و به فصل الخطاب ملقب ساخته و در جای دیگر آن را فصل الخطاب خوانده است .

كتاب ، شامل يك مقدمه و سيزده تحميد و يك خاتمه است كه در هر تحميد مولف بابي از مسائل كليه الهيه را تشريح و تعريف ميكند. اين تحميدات عربي منظوم و تماما يك قصيده تائيه است. تحميد اول اشاره است به وجود حقيقي كه وجود حقتعالي ميباشد و وجود موجودات معبّر به آيات الهي است. تحميد دوم اشاره است به پنهان بودن حق تعالي از نهايت پيدايي. تحميد سوم اشاره است بر اينكه هويت وجود حق برهان تام بودن صفات الوهيت اوست. تحميد چهارم اشاره است بر اينكه وجود عالم، مشيت الهي است و وجود اضافي مطلق ايت كه حادث و معروف به رحمت رحمانيه است...

تحميد پنجم اشاره است بر اينكه وجود بسيط حق، خود برهان ازليت و ازوهيت و صمديت و احديت اوست. تحميد ششم اشاره است به اثبات وحدانيت عدديه اي كه عبارتست از قيوميت حق تعالي در تمام عوالم. تحميد هفتم اشاره به معيت حق تعالي است مر اشيا را و تقديس او از مقارنه و تشبيه. تحميد هشتم اشاره است به معني ازليت و ابديت حق تعالي و معني حدوث عالم. تحميد نهم اشاره است به ابطال زعم اشتراك لفظي و معنوي در حقيقت وجود. تحميد دهم اشاره است بر اينكه صدق لفظ وجود و موجود و تمام اسماء الهي بر ذات احد و واحد صمد ازلي و ساير موجودات عدديه بطريق حقيقت و مجاز است...

تحميد يازدهم اشاره است به تحقيق ملازمه عقليه بين حقيقت وحدت ذاتيه ازليه و حقيقت ولايت محمديه علويه. تحميد دوازدهم در معني نبوت و ولايت است. تحميد سيزدهم اشاره است به بعضي شئونات ائمه معصومين و بيان تلازم بين ظهور انوار ولايت آنها و بين رجعت ايشان در دنيا...

در ادامه اين منظومه، در منظومه "كنزالحكمة" و"شمس الحكمة" قرار دارند كه به توضيح مسائلي چون وحدت وجود، كيفيت طي اطوار هفتگانه قلب، شرح عروج سالك بمدارج انسانيه، تحقيق در بيان فرقان و قرآن و... است.