میراث پهلوانی

میراث پهلوانی

نویسنده: ابراهیم مختاری , هدی صابر
ناشر: چشمه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 468
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1389 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

مصور

این کتاب، پژوهشی است درباره «میراث پهلوانی» که نویسنده با مراجعه به منابع تاریخی در سه بخش تدوین کرده است. بخش نخست به تحلیل شکل و محتوای سنت پهلوانی می پردازد. در این بخش، علل و زمینه های اجتماعی و فرهنگی ظهور سه پهلوان تاریخی ایران یعنی «رستم» در دوران اساطیری، «پوریای ولی» در دوران میانی، و«تختی» در دوران جدید بررسی شده ، و علل از هم گسیختگی شکل سنت پهلوانی در سده اخیر و تاثیر آن بر پهلوانی، مرشدی و نظام زورخانه ای مورد توجه قرار گرفته است.دو بخش بعدی، به شرحی از زندگی، اخلاق، و آداب پهلوانان و مرشدان زورخانه و تصاویری از آنان اختصاص یافته است...

ویژگی‏های پهلوانی یکی از شاخص‏ترین تجلی‏های میراث معنوی فرهنگ ایرانی است که در وجود گروه‏هایی که در دوره‏های مختلف تاریخی به‏ نام‏های عیاران،فتیان،کلوها،شاطران و مانند این‏ها نامیده شده‏اند،تجلی یافته است.این سنت پهلوانی،در همه‏ ی ادوار ریشه در فرهنگ اهل حرفه و افزارمندان دارد و ناگزیر از جامعه‏ های شهری برمی خیزد.

سنت‏های پهلوانی نیز همچون هرپدیده اجتماعی دیگر خوبی‏ها و بدی‏هایی با خود دارد.نیک‏وبد اهل سنت پهلوانی در پژوهش حاضر ارائه شده‏ است.اما سنت پهلوانی امروزه تا چه گویا و زنده است.سنت پهلوانی همواره یک شکل داشته و یک محتوا و اگر به داستان پوریای ولی استناد کنیم از هفت قرن پیش مجموعه‏ ی کشتی و ورزش‏هایی‏ که امروزه معروف به ورزش زورخانه‏ ای و آموزه‏ های پوریای ولی است،همگی یک مجموعه را می ‏ساخت.

پس از پوریای ولی،این مجموعه در طی زمان‏ تداوم یافته و به صورت یک سنت پهلوانی درآمد.کشتی و مراسم ورزش با ابزار زورخانه‏ای شکل این سنت بود و محتوای آن به اقتضای زمانه گاه تلخ‏ بود،گاه شیرین. در احیا و باززایی سنت پهلوانی،موضوع اصلی بازگشت به شکل گذاشته است.شکلی که در آن کشتی،مراسم ورزشی،زورخانه و محلات شهری‏ مجموعه اندام ‏واری بوده ‏اند.

سنت پهلوانی با تغییر ساختار اجتماعی و با پیدایش کشتی قهرمانی از رونق افتاد.اما از درون به بن‏بست نرسید،عاملی از بیرون کشتی و زورخانه را از هم جدا کرد و در حیات طبیعی آن دست برد.عناصر زنده‏ای در این سنت هست که هنوز جان دارد،وگرنه چرا نقالی در طلایه‏ ی عصر جدید،یک‏باره‏ طومار وجودش درهم پیچید و دیگر اثری از آن به جا نماند.اگر بخواهیم سنت پهلوانی را احیا کنیم،باید عاملی را که به جدایی کشتی از زورخانه اصرار دارد،رفع کرد.کشتی پهلوانی همواره به زورخانه و مردم محله وابسته بوده است و چاره‏ای جز بازگشت به زورخانه و محلات شهری ندارد.

پهلوانی از ابتدا جایگاهی اجتماعی، که از محبوبیت‌اش نزد توده‌ی مردم نیرو می‌گیرد، نبود بلکه منصبی حکومتی بود از سلسله‌مراتب ارتش که با زور و قدرت و سیاست‌ورزی به‌دست می‌آمد و همان‌طور هم حفظ می‌شد.مرور زمان و هدایت حکیمان و رفتار نخبگان از این منصب یک راه‌ورسم زندگی ساخت که به آیین و رسم خوشایندی تبدیل شد. میراث پهلوانی مروری‌ست بر این راه‌ورسم زندگی.

بخش جذاب کتاب برای خواننده‌ای که شاید چندان علاقه‌ای به چرایی ازبین‌رفتن میراث پهلوانی ندارد، مصاحبه‌های مختاری با سال‌خوردگانی‌ست که از این سنت به‌جا مانده‌اند و کوشش مجدانه‌ی او برای حفظ لحن و شیوه‌ی گفتار آن‌ها وقتی تعریف می‌کنند چگونه به این مراتب رسیده‌اند یا چطور در دام زر و زور گرفتار شده و عامل حکومت شده‌اند.دعواهایی که در گرفته و آدم‌هایی که در این راه مُرده‌اند و باز تعریف همین وقایع از چند منظرِ مختلف و از زبان دو طرف درگیر، همان‌قدر که فیلمفارسی‌ها سیاه ‌و سفید را تداعی می‌کنند، مملو از رنگ‌اند و به قرمزی خون.

فهرست

نگاهی به تحول سنت پهلوانی
پهلوانان آرمانی و سنتی
چندتن از پهلوانان و پیش‏کسوتان
آداب زورخانه
مرشدی
چندتن از مرشدان
زورخانه‏داری
چندتن از زورخانه‏داران
چندتن از اسباب‏سازان