مقدمه ای بر پان ترکیسم

مقدمه ای بر پان ترکیسم

نویسنده: هراچ استپانیان
ناشر: آراکس
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 158
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1384 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب 

پان ترکیسم در همان آغاز پیدایش و ورود به عرصه ی سیاست ، از سوی اندیشمندان ایرانی با واکنش های بجا و بهنگام دانشورانه ای روبه رو شد . حسن تقی زاده ، تاریخنگار و پژوهشگر برجسته ی معاصر در همان زمان در باره ی این گرایش چنین نوشت :

 ... اشخاصی که از عقیده ی عجیب پان ترکیزم یا پان تورانیزم .. اطلاع دارند شاید آگاه نباشند از این که این عقیده ی عجیب و مضحک لزوم احیای شاهنشاهی چنگیز و تبرئه ی مغول از هر گونه نقائص و مبالغه در عدد و کمالات و مفاخر تاریخی قوم ترک به حد هذیان که مبنی بر انکار تمام روایات تاریخ و قلب حقایق مسلمه بود بیشتر ناشی از یک کتاب قصه مانندی بود که یک یهودی فرانسوی آن را تالیف کرده و در اوائل انقلاب مشروطیت عثمانی به ترکی ترجمه شده است …

عامه ی بدبخت عثمانی و خواص کم عمق و مفاخرجوی آنها نیز با اعتماد این که آقای کاهون از بزرگان علما و فلاسفه و محققین بنام اروپا است ، در هر موردی به حرف های او استناد و استدلال و مبالغات او را که « به شهادت همه ی اروپایی ها و مخصوصا خود قاهون شهیر » جز مسلمات علمی شده بود و ضمنا با احساسات خودپسندی حضرات موافق می آمد مانند امراض وبایی انتشار گرفت و به قفقازیه و ترکستان نیز سرایت کرد … 

پان ترکیسم، مرام و مسلکی است که هدف نهایی آن، وحدت سیاسی ترک‌زبانان است. از اشاعه‌ی اندیشه‌های پان ترکیستی حدود یک قرن، می‌گذرد. در سال‌های جنگ جهانی اول، پان ترکیست‌ها در اوج قدرت بودند. در آن سال‌ها رهبران ترکیه‌ی عثمانی، به منظور وحدت بخشیدن به اقوام و سرزمین‌های ترک زبان و ایجاد "ترکیه‌ی بزرگ" یا "توران"، اقدام به لشکرکشی به سوی شرق (قفقاز و ایران) نمودند، اما این حرکت، سرانجام به شکست امپراتوری عثمانی انجامید، پان‌ترکیست‌ها سپس دست به تلاش‌های بی‌نتیجه‌ی دیگری در قلمرو حکومت نوبنیاد شوروی‌ها زدند. پس از این ناکامی‌ها، اندلوژی پان‌ترکیسم، تا حدی اعتبار خود را از دست داد و تقریبا به مدت دو دهه حیات نیمه آشکاری را گذراند.

در این دوره پان ترکیست‌ها، بیشتر در انتظار فروپاشی اتحاد شوروی و آزاد شدن سرزمین‌های ترک نشین بودند. در پی فروپاشی شوروی، فعالیت‌های پان ترکیستی در ترکیه، نیز در جمهوری ترک زبان آذربایجان شدت یافته است. در زمان برخی قدرت‌های خارجی، پان ترکیسم را تشویق می‌کنند.

ناتوی جدید نیز به منظور نفوذ در قفقاز و آسیای مرکزی، کوشیده است از پان ترکیسم هم چون ابزاری اندولوژیک، استفاده کند، اما با توجه به موانع جغرافیایی و مسائل اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، زمینه‌ی چندان مساعدی برای تحقق پان‌ترکیسم وجود ندارد، اما امروز نیز هم چون گذشته، اوج‌گیری تبلیغات و حرکت‌های پان‌ترکیستی می‌تواند در روند رویدادهای سیاسی، موثر واقع شود". نگارنده درکتاب، اقوام و ملل ترک زبان را معرفی می‌کند، سپس به پیدایش ترکیسم، اشاره نموده، ظهور و اندیشه‌ی "آتاتورک" و مساله‌ی ترکیسم جدید را بررسی می‌کند.