معرفی و نقد فیلم های محسن مخملباف

معرفی و نقد فیلم های محسن مخملباف

نویسنده: غلام حیدری
ناشر: نگاه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 596
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1376 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو  _ نو

مروری بر کتاب

مصور

اما در مورد مخملباف: او بحث برانگیزترین شخصیت سینمایی سالهای بعد از انقلاب است که با ساختن هر فیلم به ویژه از دستفروش به بعد، بیشترین اقبال و اظهار نظرها را درباره خود و آثارش برانگیخته است. او فیلم سازی است خودآموخته، با طبع شورنده و آزمایشگر، که از این فیلم تا فیلم بعدی در نوسان و تغییر وضع است ، به طوری که کمترین شباهتی میان نخستین و آخرین فیلم او نمی توان یافت.

همین طبع تیز و سودایی است که شکاف و تغییرات ناگهانی و حادی را در صفوف مخاطبان او پدید آورده است و توجه گروههای بسیاری از بینندگان حرفه ای و غیر حرفه ای سینما را نسبت به آثار او و آرای موافقان و مخالفان او برانگیخته است. من گمان می کنم هیچ فیلم سازی و احتمالا هیچ هنرمند معاصری در ایران تاکنون این اندازه موافق و مخالف سرسخت نداشته است، به ویژه اگر در نظر بیاوریم که بسیاری از موافقان و مخالفان جای خود را یا به اصطلاح جاری موضع خود را نسبت به او تغییر داده اند.

هم اکنون یک دهه است که از فعالیت های سینمایی مخملباف می گذرد و او یازده فیلم بلند سینمایی و چند فیلم کوتاه ساخته است، یعنی تقریبا هر سال یک فیلم...

محسن مخملباف در جنوب شهر تهران به دنیا آمد و به دلیل فقر خانوادگی از هشت تا هفده سالگی در سیزده شغل مختلف شاگردی و کارگری کرد تا مخارج خود و مادرش را تأمین کند. او از سن پانزده سالگی در گروهی چریکی که خود تشکیل داده بود، به فعالیت مخفی پرداخت. در سن هفده سالگی در جریان عملیات خلع سلاح یک پلیس تیر خورد و دستگیر شد. او در زندان داستان‌نویسی را شروع کرد و پس از زندان به فیلم‌سازی روی آورد و هم چنان برای حقوق بشر مبارزه می‌کند...

با پیروزی انقلاب ، مخملباف از سیاست فاصله گرفت و به کارهای فرهنگی و هنری پرداخت. وی از همان ابتدا وارد حوزه هنری شد. جایی که سنگر نخستین هنرمندان انقلابی محسوب می شد. مخملباف در شروع به کار نگارش داستان پرداخت و آرام آرام راه خود را به سوی فیلمنامه نویسی و سپس ساخت فیلم باز کرد. وی همچنین در زمینه نگارش و انتشار داستان کوتاه و بلند، نمایشنامه و فیلمنامه چندین جلد کتاب را به چاپ رسانده است.

مخملباف ساخت فیلم سینمایی را از سال 1361 با "توبه نصوح" آغاز کرد. در این فیلم که فرج اله سلحشور (رییس کنونی سازمان سینمایی وزارت ارشاد) نیز بازی می کند، نخستین تجربه کارگردانی سینما برای مخملباف به حساب می آید.این فیلم در اصل ابزاری برای بیان افکار و اندیشه های سازند ه اش بود. مخملباف که پیش از این فیلم، با نگارش مقاله و مطلب و داستان حرف های خود را بیان می کرد و سینما را ابزار فرهنگی غربی می شمرد و با اساس آن مشکل داشت، وارد این عرصه شد تا بتواند حرفش را به نوعی دیگر بیان کند. وی از گوشه و کنایه زدن به دیگر فیلمسازان هم غافل نبود. از جمله اینکه داریوش مهرجویی را به خاطر ساخت فیلم "اجاره نشین ها" به شیوه خاص خود مورد سرزنش قرار داده بود.

فیلم های سینمایی "دو چشم بی سو"، "استعاذه" و "بایکوت" ساخته های بعدی مخملباف را تشکیل می دهد که بین سال های 1362 تا 1364 ساخته شده اند. این فیلم ها از همان الگوی نخستین ساخته سینمایی وی به جهت مضمون و محتوا پیروی می کرد. به عبارت دیگر، مخملباف طی سال های 61 تا 64 از همان شور و افکار خاص خود برخوردار بود. فیلم سینمایی "بای سیکل ران" که در سال 64 ارایه شد. فصلی دیگر در سینمای مخملباف باز کرد. این فیلم هم از نظر مضمون وهم به جهت ساختار، اثری متفاوت بود. هر چند همچنان می شد مخملباف را در آن مشاهده کرد، اما رویکرد فکری وی تا حدودی تغییر کرده بود و انگار چشمش به دنبال تحسین جشنواره های خارجی و مخاطبان برون مرزی بود که البته به این هدف خود نیز رسید.

فیلم های "دستفروش" و "عروسی خوبان" که در سال های 65 و 67 ساخته شدند، هنوز خبر از وجود کارگردانی با تفکرات خاص می داد. شخصی که سعی می کرد انقلاب را با توجه به درک خود ببیند و به تصویر بکشد. البته شیوه فیلمسازی مخملباف در دستفروش به شدت تحت تاثیر آثار کارگردان های اروپایی و آمریکایی قرار گرفته بود. اپیزودیک بودن، تاکید بر جنبه های فرمالیستی اثر، بیان مفاهیم انتزاعی و تاکید بر جنبه های فنی فیلم بخشی از ویژگی های این اثر است که وام دار آثار خارجی محسوب می شود.