مسیر طالبی ؛ یا سفرنامه میرزا ابوطالب خان، 1218 - 1213 ه. ق

مسیر طالبی

نویسنده: میرزا ابوطالب خان
به کوشش : حسین خدیو جم
ناشر: شرکت سهامی کتابهای جیبی - فرانکلین
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 480
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1352 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : 

مروری بر کتاب

اولین سفرنامه یک ایرانی در عصر اخیر درباره اروپا

شامل یادداشت ها وخاطرات مولف کتاب از مشاهدات خود از فرنگ در دوره قاجار به کوشش حسین خدیوجم

"میرزا ابوطالب خان" پسر "محمدبیگ اصفهانی" به سال 1799 میلادی از کلکته به جانب اروپا رفته و سیر و سفری طولانی در فرنگستان کرده و سفرنامه ای با عنوان "مسیر طالبی" یا "سفرنامه میرزا ابوطالب خان" به فارسی نوشته که در حقیقت نخستین سفرنامه فارسی یک ایرانی در عصر اخیر درباره اروپاست.

وی به دعوت کاپیتان "ریچاردسن" اسکاتلندی - که زبانهای فارسی و هندی را خوب میدانست و دوست قدیمی او بود - در سال 1213 هـ.ق. (1799 م.) عازم انگلستان شد، از راه دریا به ایرلند و از آنجا به انگلستان، بعد به پاریس و برخی از شهرهای فرانسه و ایتالیا رفت. و پس از مدتی طولانی از راه جزیره مالت و استانبول و بغداد و بصره، در سال 1218 هـ.ق. (1803 م.) به کلکته بازگشت.

به این ترتیب سفر او چهار سال و نیم مدت گرفت و دو سال و پنج ماه و نیم از این ایام را در لندن به سر برد. وی در طول سفر مشاهدات و وقایع و خاطرات روزانه را "تاریخ وار به قید تحریر می کشید". وقتی برخلاف انتظار خود از این سفر طولانی سالم به کلکته رسید، در سال 1219 هـ.ق. یادداشتهای خویش را تنظیم کرد و به صورت کتاب مورد نظر درآورد و آنرا "مسیر طالبی فی بلاد افرنجی" نام نهاد.میرزا ابوطالب خان پس از آن، مدتی کوتاه زیست و به سال 1220 یا 1221 در لکنهو درگذشت.

مسیر طالبی کتابی است که مدتها پیش از قصه امیر ارسلان در هندوستان نوشته شده و بعید نیست که ایرانیان کتابخوان در سفرهای خود به هند آنرا دیده و میخوانده اند، و چون اولین سفرنامه یک آسیایی راجع به اروپاست مورد توجه واقع می شده است. البته مقصود آن نیست که "نقیب الممالک" (نویسنده قصه امیر ارسلان) حتماً مسیر طالبی را دیده و چیزی از آن شنیده بوده است، (از نظر تأثیر در برخی از صحنه های داستان امیر ارسلان) بلکه غرض به دست دادن یکی از قدیمی ترین منابع شناسایی فرنگستان به زبان فارسی در اوایل قرن سیزدهم هجری است؛ بخصوص که از این پس کم کم در ایران توجهی خاص به اروپا و تمدن اروپایی پیدا می شود و گروهی از اصلاح طلبان راه پیشرفت را در اقتباس محاسن آن می پنداشته اند و این کتاب و نظایر آن دریچه ای بوده است از شرق به سوی غرب که از خلال آن فارسی زبانان به آن سرزمین با کنجکاوی و اعجاب مینگریسته اند.

دیگر آنکه مسیر طالبی تصویر فرنگستان را در چشم یک شرقی، یعنی ایرانی پرورش یافته در هند، نشان میدهد و با سفرنامه "ناصرخسرو" و دیگر سفرنامه های قدیم بکلی متفاوت است، بعلاوه چون از حیث زمان بر دیگر کتابها از این نوع مقدم است، نخستین معرف فرنگستان به فارسی زبانها میتواند باشد.