مسافرت در ارمنستان و ایران

نویسنده: پ . امده ژوبر
ترجمه : علیقلی اعتمادمقدم
ناشر: بنیاد فرهنگ ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 410
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1347 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : ظاهر کتاب درحد نو ؛ مهر دارد ، لبه تعدادی از صفحات کتاب رد زردی دارد

مروری بر کتاب

مصور

به انضمام جزوه‌اى درباره گيلان و مازندران

نویسنده این کتاب که بین سال های ۱۷۷۹تا۱۸۶۷ میزیسته مستشرق دانشمندی ست که زبان های فارسی و عربی وتر کی را بخوبی می دانسته و با سمت «مترجم السنه مرتبه» در خدمت ناپلئون اول امبراطور فرانسه بوده و بهمین مناسبت برای تهیه مقدمات عقد قرارداد دوستی از طرف آن پادشاه مأمور دربار ایران شده که در کتاب بتفصیل شرح داده شده است. در لشکر کشی ناپلئون اول به مصر نیز در قشون فرانسه بوده و در سال ۱۸۰۲ در خدمت سباستیانی مأمور مشرق شده و در ۱۸۰۶ برون را تا قسطنطنیه همراهی کرده و بعد به ریاست مدرسه السنة شرق به پاریس منصوب شده است.

...هنگامی که در سن پطرزبورک پیمان عده ای از دول اروپا بر علیه فرانسه بین روسیه و انگلستان امضاء میشد نامه ای پاریس رسید که پادشاه ایران بدان وسیله دوستی رئیس فعلی مملکت فرانسه را جلب و کمک و معاضدت خود را نیز باو اعلام داشته بود.کسی نمیدانست این نامه که توسط ارمنی ای که خودرا تاجر ممر فی .کرده به قسطنطنیه رسیده است واقعا از طرف سلطان ایران صادر و چنین پادشاهی که خودرا در آن نامه بدین عنوان معرفی کرده دارای چنین سمتی هست یا نه .

نظر به بعد مسافت ایران و اغتشاشاتی که از زمان مرگ نادر شاه در این مملکت حکمفرما بود کسی از قوا و چگونگی اوضاع آن اطلاعی نداشت. این تردید ایجاب مینمود که مأموری برای کسب اطلاعات لازمه این نقطه دور دست برود. اهميت اثر بدين جهت است كه فاصله ميان قرن هفدهم كه جهانگردان و سياستمداران غربى به ايران آمده‌اند، تا زمان امپراتورى ناپلئون كه دو قرن مى‌شود، جهت بررسى تاريخى اوضاع سياسى روابط ايران و اروپا براى ما اهميت فراوان دارد.

كتاب از دو بخش تشكيل شده است:
 متن سفرنامه كه مشتمل بر 45 فصل است
جزوه‌اى درباره گيلان و مازندران كه در دو بخش مجزا به توصيف شهرهاى مختلف گيلان و مازندران پرداخته است.

سبک نويسندگى ژوبر همان سبک نوين تدوين تاريخ‌ها در قرن هيجدهم است.در اواخر قرن هجدهم؛ يعنى تقريبا دو قرن و نيم پس از فتح قسطنطنيه و كشف امريكا شورش هولناك و خونينى در فرانسه برپا شد و پيشوايان اين شورش مى‌خواستند كه هر چه رنگ كهن دارد، از ميان بردارند و جهانى از نو بسازند. وليكن اين انقلاب پيشرفت نكرد و در سال 1804م ناپلئون در فرانسه به مقام امپراتورى رسيد و پس از آن همه پيشامدهاى ناگوار در راه شورش، فرانسه دوباره به صورتى ديگر به حالت اول خود بازگشت.

در همين اوان است كه از طرف امپراتور فرانسه، سژوبر كه به زبان‌هاى شرقى و تاريخ شرق آشنايى داشت، مأموريت يافت كه به دربار ايران بيايد و از اوضاع اين كشور اطلاعاتى گردآورد و زمينه مناسبات دوستانه را ميان دو دولت استوار كند. او پس از تحمل سختى‌ها و گرفتارى‌هايى كه فرستاده فرانسوى در حين مسافرت خود در سرزمين عثمانى ديده، سرانجام به مرز ايران مى‌رسد و چنانكه ياد مى‌كند، او خود را با مردمى آرام‌تر، مهربان‌تر و هنرمندتر روبرو مى‌بيند.

ژوبر در سفرش او با گذر از كردستان، خوى، تبريز، قزوين، شرح اتفاقات و حوادث مسير، با رسيدن به تهران به پيشگاه شاه بار مى‌يابد و مأموريت خود را انجام مى‌دهد. سرانجام همراه فتحعلى شاه به سلطانيه براى ديدن سان سپاه مى‌رود. از بخش‌هاى جالب توجه كتاب تصويرى است كه از شيوه زندگى مردم كشورمان در قرن هجدهم ارائه مى‌دهد. او شيوه رفتارى، خلق و خوى مردم ايران را با اعراب مقايسه مى‌كند كه همانند برخى موضع‌گيرى‌هاى ديگر مشتشرقين بيانگر واقعيت موضوع نبوده و جانب‌گرايانه است:

مردم ايران به دو دسته بخش مى‌شوند: يكى چادرنشينان هستند كه در كوه‌ها مى‌باشند يا بيابان‌ها را مى‌پيمايند؛ در حالى كه دسته ديگر به نام تات يا تاجیك هستند و در مزرعه‌ها و محل‌هاى آبيارى شده يا در شهرها اقامت مى‌گزينند.در ايران هرگز مانند مصر نيست كه اگر عربى بيابانى دست دختر خود را بگيرد و به غير هم طراز خود به فلاحى بدهد، پيوند ناجورى كرده است، در آنجا مملوكى مى‌ميرد و از او نژادى بجا نمى‌ماند؛ در آنجا قبطى نسطورى از يك مارونيت بيزارى مى‌جويد و در آن‌جا همه طبقات مردم باهم دشمنند، چه فيروز، چه فرمانبردار، هيچ يك با هم نمى‌جوشند. در ايران برعكس است. باديه‌نشينان از اينكه شهرنشين بشوند بيزارى نمى‌جويند؛ كشاورزان اگر دلشان بخواهد نوع زندگى و رسوم گله‌دارى ايلاتى را براى خود مى‌گزينند...

از مطالعه و دقت در مطالب آن معلوم مى‌شود كه بعضى از جمله‌ها و نظرياتى كه راجع به ايران و ايرانيان داده از کتاب‌هايى كه پيش از او نوشته شده، برداشته است، زيرا كه در مدت اقامت چند ماهه‌اش در ايران كه بيشتر وقت خود را در سير و سفر گذرانده امكان چنين اظهار نظرهايى را به او نمى‌داده است. از ديگر بخش‌هاى خواندنى كتاب كه حاوى مطالب ارزشمندى است، ملاحظاتى درباره خلق و خوى شرقيان است كه آداب و رسوم ايرانيان و تفاوت آنها با ديگر ملل است كه رعايت حريم خانواده و مقام زن از نكات برجسته آن است.