مروری بر تاریخ پست ایران

مروری بر تاریخ پست ایران

نویسنده: ایرج رودگر کیادارا
ناشر : نگین
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 592
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1376 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ لبه جلد کتاب سائیدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

نخستین ملتی که در تاریخ اقدام به تاسیس چاپارخانه منظم نمود ایرانیان بودند که بنیان این تشکیلات وسیع اداری را از زمانهای بسیار دور سازمان دادند امروزه کلیه نوشته ها و اسناد تاریخی در مورد چاپارخانه را می توان به دو دسته تقسیم کرد نخست مستندات مربوط به تاریخ ایران و دیگر مستنداتی که توسط خارجیان ثبت و جملگی متفق القول ابداع پست را به ایرانیان نسبت داده اند نخستین روایت موجود مربوط به محمد بن جریر طبری مورخ مشهور ایرانی متوفی به سال ۳۱۰ ه ق می باشد که به شرح زیر مرقوم است دارای بزرگ مقیم بابل بود و بر پادشاهی تسلط داشت و شاهان اطراف خراج گزار او بودند...

ایرانیان برای نخستین بار در جهان در زمان هخامنشیان اقدام به تاسیس واحد رسمی پست با عنوان «چاپارخانه» کردند که از طریق آن به وسیله اسبهای تندرو تمامی اخبار، گزارشات و مکاتبات دولتی بین پایتخت با سایر ایالات انجام می‌شد.  این اسبها در جاده‌هایی موسوم به «راه شاهی» تردد می‌کردند و در فاصله هر 24 کیلومتر یک چاپارخانه قرار داشت که شخص چاپار پس از تعویض اسب خود با اسبی تازه‌نفس به راهش ادامه می‌داد. داریوش هخامنشی درباره پیک‌های دولتی خود می‌گوید: «نه برف، نه باران، نه گرما و نه تاریکی شب نمی‌تواند پیک‌های تندرو را از حرکت بازدارد.» این جمله امروز در بالای سردر ساختمان اداره پست نیویورک نقش بسته است.

قدیمیترین سرویس پست رله(ایستگاهی) جهان (تحویل نامه یا مرسوله ازشخصی به شخص دیگر و ادامه عمل تا رسیدن به مقصد نهائی ) توسط کورش هخامنشی حکمروا و پادشاه امپراطوری پارس (ایران ) در ۵۳۰ سال قبل از میلاد مسیح ایجاد گردید . هرودت مورخ یونان باستان (از۴۲۵تا۴۸۴ق.م) در کتابهای تاریخی خوش شرح مفصل و واضحی از این سیستم بیان میدارد که هیچ روشی سریعتر از طریق ارسال پیامها که توسط پارسیان کشف شده بود وجود نداشت و آن بدین صورت بوده که پارسیان ایستگاه های مختلفی را در نظر گرفته ودر ان افراد سوار کار با اسب منتظر رسیدن پیام بودند و فواصل ایستگاه ها را طوری در نظر گرفته بودندکه از نظر زمانی فاصله آنها یک روز با یکدیکر فاصله داشتند ضمنا ایستگاهای مخصوصی برای مواقع برف و باران و سرما به منظور ارسال پیام در نظر گرفته شده بود و این پیام ها با حداکثر سرعت ممکن انجام پذیرفته است.

او میگوید نه برف نه سرما نه باران نه تاریکی شب مانع ارسال پیام نمی گردید او.لین پیک وارده پیام و بسته ها را تحویل دومین نفر میداد که او نیز بطریق اولی تحویل سوارکار مینمود و کار ادامه می یافت تا اینکه پیامها به مقصد میرسیدند و در زبان پارسی باستان این روند تکرار یا رلیها به عنوان انکاریون شناخته می شد  این روند در طول تاریخ ایران در هر دوره ازسلسله  های پادشاهی ادامه یافت و در بعضی از مواقع بهتر ودر پارهای از زمان دچار رکود گشت و پست را نداشتند تا اینکه امیر کبیر در سال های اول صدارت خود همراه با سایر اصلاحاتی که در همه زمینههای سیاسی اجتماعی و مالی و قضائی مملکت بعمل اوردچون سه کسراخبار ایالات وولایات اهمیت بیسیار قائل بود برای ایجاد پست و چاپار خانه نیز دستوراتی صادر کرد و با این ترتیب ایجاد پست منظم برای عموم مردم و وضع مقررات قانونی برای آنها سایر اصلاحاتی که برای اولین مرتبه در ایران صورت می گرفت یادگار و نتیجه فکر این وزیر با تدبیر است  .

امیر کبیر مسئولیت چاپارخانه را به میرزا شفیع خان چاپارچی باشی واگذار نموده بودند که بعد ازوی سالها سالهل به این سمت مشغول بودند و گردش کار چاپارخانه با در نظرگرفتن زمان و وسیله موجود بسیار سریع و مرتب بود در سال ۱۲۹۰ ناصرالدینشاه همراه جمعی راهی اروپا شدند و او در کشور اطریش از پادشاه وقت ان کشور درخواست منتشار برای اداره امور پست نمود و شخصی که از کارمندان عالیرتبه ان کشور بود بنام گوستاوریه درربرای پایه ریزی پست جدید ایران انتخاب و اعزام گردید و بلافاصله اقدامات خود را شروع کرد و یکی از مهمترین کارهایی که انجام دادنظام نامه ای برای پست ایران تهیه نموده و جهت الحاق ایران به اتحادیه جهانی پست کوشش زیادی نمود و بالاخره  بعد از مکاتبات بسیار ایران در سال ۱۸۷۷ میلادی به عضویت اتحادیه پستی پذیرفته شد ودر همانسال خدمت گوستاوریه در ایران پایان پذیرفت.

بنا بفرمان ناصرالدین شاه اداره پست در سال ۱۲۹۷ به وزارت پست تبدیل و اداره ان به میرزا علیخان امیناللملک واگذار نمود او نخستین وزیر پست است که برای ادارات تابعه ساعت کار معین کرد و برای کارکنان حقوق باز نشستگی  برقرار نمود در زمان وزارت ایشاند پست هفته ای ۴روز و روزی ۴ساعت کار میکرد و برای اقدامات او اداره پست در نزد مردم دارای اهمیت و موقعیت خاصی پیدا نمود ودر اغلب ایالات  و ولایات نامه های پستی و مکاتبات دولتی مرتبا مبادله میشد و حتی نامه های خارجه نیز به گیرندگان ان در گوشه و کنار مملکت تحویل میگردید.