قوانین السیاق

نویسنده: محمدکاظم شیبانی کاظمی 
مصحح : علی رضا نیک نژاد
ناشر: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
زبان کتاب: فارسی 
تعداد صفحه: 228
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1395 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب 

حساب سیاق روشی است در حسابداری قدیمی و دانشی است در ثبت و ضبط ارقام و اعداد محاسبات دیوانی و شخصی. تا پایان دورهٔ قاجار کلیهٔ امور محاسبات دولتی و شخصی با اعداد سیاق نوشته می‌شد و مردم عادی به‌ویژه کسبه تا حدود بیست سی سال پیش نیز محاسبات خویش را با اعداد سیاق ثبت می‌کردند. کاتبان این خط برای اعداد و کلمات اختصاری علائمی ویژه داشتند که خواندن آن برای بسیاری آسان نبود.

خط سیاق معادلهایی هم در فرهنگ‌های دیگر دارد، که آن‌ها نیز عملاً منسوخ شده‌اند. گونه‌هایی از این خط در جهان عرب (معروف به خط «دیوانی»)، جنوب آسیا (هند، پاکستان، و بنگلادش، معروف به خط «رقم»)، و امپراتوری عثمانی (معروف به «سیاقات») استفاده می‌شده‌است. نام این خط از واژهٔ عربی «سیاق» به معنی «ترتیب» گرفته شده‌است. شکل بسیاری از علائم مورد استفاده در این خط نیز مبتنی بر شکل نوشتن اعداد به زبان عربی است.عده ای نیز بر این عقیده‌اند که این خط در زمان سلجوقیان وارد جهان اسلام شده‌است....

قوانین السیاق به تصریح مولف آن، شامل دیباچه و دو دفعه و قوانین و خاتمه است. مولف بعد از دیباچه، کتاب را این گونه دسته بندی کرده است:
دفعه اول در معنی استیفا در پنج بیان: استیفا، تحریر، حساب (مشتمل بر سه مسئله: معنی حساب، اعداد جمل ابجدی و ارقام هندسه در وضع مبلغ و مقدار)، خط (غیر مکتوب و مکتوب) و سیاق و اسامی اندازه در شش صیغه: اندازه، جلد، دفتر روزنامچه، اوارجه، توجیهات و مقررات، ریسمان، فرد و فردبر.دفعه دوم در اصطلاحات در دو بابت: بابت اول در اصطلاحات غیر مکتوبه حاوی پانزده صیغه و اصطلاحات غیر مکتوبه بر بیست و پنج صیغه.

قوانین مشتمل بر شش قانون: قانون اول مشتمل بر ۱۳۸ لغت، قانون دوم در تشخیص مال دیوان خالصه و اربابی، قانون سوم در محاسبه نقد به جنس و سایر و قرینه، قانون چهارم در صیغه و وزن غله جو و گندم، قانون پنجم در نوشتن فرد، تعلیقه و احکام، قانون ششم در نمودن حرف در تحت الباقی.