عباس میرزا

نویسنده: ناصر نجمی
ناشر: علم
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 300
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1377 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

بلند آوازگان تاریخ ایران

نویسنده در این کتاب به شرح زندگانی، اقدامات و تاریخ دوران عباس میرزا، نایب‌السلطنه فتحعلی شاه قاجار اختصاص دارد.تدبیر و هوش و فراست و کیاست این شاهزاده بزرگ که در جوانی از دنیا رفت، به اندازه‌ای بود که کمابیش همه پژوهشگران معتقدند در صورت زنده ماندن او، فردای ایران به گونه صددرصد بهتر و روشن‌تری دنبال می‌شد. کتاب از آغاز ولایت عهدی عباس میرزا در آذربایجان آغاز شده و تا مرگ او را شامل می‌شود. کتاب عباس میرزا به بررسی جنگ‌های ایران با روسیه تزاری نیز می‌پردازد.

عباس فرمانفرمائیان (۱۲۶۸، تبریز-۱۳۱۴، برلین) شاهزاده قاجار، نوه مظفرالدین‏شاه و پسر دوم عبدالحسین میرزا فرمانفرما بود. نام او برگرفته از نام جدش عباس میرزا ولیعهد فتحعلی‏شاه بود.در سال ۱۲۶۸ در تبریز متولد شد. تحصیلات مقدماتی را در تهران گذراند. هنگامی که فرمانفرما به دستور مظفرالدین‏شاه به بغداد تبعید شد، سه پسر بزرگترش نصرت‌الدوله، عباس میرزا و محمدولی میرزا را همراه با خود برد و به کالج مسیحی سنت جوزپه در بیروت فرستاد.پنج سال بعد عباس میرزا بیروت را به مقصد لندن ترک کرد و پس از مدتی وارد کالج سلطنتی «ساندهرست» شد. 

او در بازگشت به ایران لقب سالار لشکر (که از القاب سابق پدرش بود) دریافت کرد و به حکومت همدان منصوب شد.عباس میرزا در سال ۱۲۹۰ با زهرا مافی دختر میرزا رضاقلی‌خان نظام‌السلطنه مافی ازدواج کرد. زهرا در آن هنگام بانویی جوان و علاقه‌‏مند به هنر و مسلط بر زبان فرانسه بود.عباس میرزا نیز زبان‏های فرانسه، انگلیسی و عربی را به روانی صحبت می‏‌کرد و به هنرهای عکاسی، ادبیات و اپرا علاقه داشت. او در همان سال جزو هیأت اعزامی ایران برای تهنیت تاج‏گذاری جرج پنجم به لندن رفت و پس از بازگشت به حکومت کرمانشاه منصوب شد.

او برای مدتی عهده‏‌دار معاونت وزارت عدلیه بود.در کابینه فتح‌الله اکبر ابتدا به وزارت تجارت و فوائد عامه و بعد در ترمیم کابینه به وزارت دادگستری رسید.در کودتای ۱۲۹۹ به همراه برادرش نصرت‌‏الدوله دستگیر و زندانی شد. سالارلشکر در ادوار ۵ و ۶ و ۷ مجلس شورای ملی از مراغه به نمایندگی انتخاب شد.عباس میرزا در سن٧ چهل و پنج سالگی بر اثر سرطان در برلین درگذشت.

پدرش، عبدالحسین میرزا، پسر فیروز میرزا، یکی از اولاد نایب‌السلطنه و مادرش عزت‌الملک، نوۀ امیرکبیر و خواهر محمدعلی شاه قاجار بود. بدین‌ترتیب ناصرالدین شاه جد سالار لشکر و مظفرالدین شاه پدربزرگ او بود و محمدعلی شاه و احمد شاه نیز دایی او بودند. زندگی کوتاه عباس میرزا در محرم 1308 ه . ق در سال چهل و چهارم سلطنت ناصرالدین شاه آغاز شد و در سال دهم سلطنت رضاشاه پهلوی در سال 1314 ه . ق به پایان رسید.

زمانۀ عباس میرزا، زمانه‌ای در حال گذار بود و مسائلی مانند تجددخواهی، وطن‌پرستی، استعمار، انقلاب‌های سیاسی و اجتماعی ایران را دستخوش تغییرات بنیادین کردند و سرانجام باعث سقوط سلطنت قاجاری و روی کار آمدن سلسلۀ پهلوی شدند. به طور کلی چهار نفر در تکوین و شکل‌گیری شخصیت سیاسی و اجتماعی عباس میرزا سالار لشکر به صورت غیرمستقیم نقش داشتند.

عباس‌میرزا نایب‌السلطنه، ناصرالدین شاه، امیرکبیر و پدرش عبدالحسین میرزا فرمانفرما. عباس‌میرزا به نقل از کسانی که او را می‌شناختند، شخصی کم‌حرف، کمی خجول و بی‌ سر و صدا بود. او از جوانی به ضعف شدید قوۀ بینایی دچار بود و از آن رنج می‌برد. شاید یکی از دلایلی که از امور نظامی دل کند و به کارهای اداری و حکومتی پرداخت، همین ضعف بود. او به مطالعه، تفکر و نوشتن علاقۀ بسیار داشت. در کتاب حاضر زمانه، زندگی وکارنامۀ سیاسی و اجتماعی سالار لشکر به تفصیل شرح داده شده است.

فهرست

ولایتعهدی عباس میرزا
میرزا بزرگ قائم مقام وزیر مدبر و کاردان عباس میرزا
دگرگون شدن اساس نظام ایران توسط عباس میرزا
خصائل ولیعهد قاجار و اصلاحات گوناگون او از نظر دیگران
آغاز نزاع‌های خونین ایران و روس
اوضاع عمومی ایران
هنگام جنگ با روس‌ها نبرد اوچمیازن
قائم مقام و گریبایدوف
انعقاد عهدنامه صلح
پیامد و نقش علما در واقعه گریبایدوف
مرگ غم‌انگیز عباس میرزا