طنز سرایان ایران از مشروطه تا انقلاب

نویسنده: مرتضی فرجیان , محمدباقر نجف زاده بارفروش
ناشر: انتشارات بنیاد
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1098
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1370 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت درحد نو  _ نو

مروری بر کتاب

مصور 

طنز در لغت به معنی افسوس کردن، مسخره کردن و طعنه زدن است و در اصطلاح ادبیات به نوع خاصی از آثار منظوم و منشور ادبی گفته می‌شود که انتقادی را بصورت خنده‌آور مطرح می‌کند و معادل  Satire اروپایی به معنی انتقادی و طنزآمیز می‌باشد.

طنز در ادبیات کهن

در ادبیات قدیم ما طنز به معنی امروزی آن و نوع ادبی مجزا و خاص وجود نداشت. شاعران بزرگ ما مثل رودکی، سنایی، انوری، سعدی و حافظ و مولوی با سخره گرفتن جامعه و ناهنجاری‌های آن بر بی‌عدالتی، تبعیض، ظلم و جهل و فقر می‌تازیدند و به رواج بی‌اخلاقی و رذایل و پلیدی انتقاد می‌کردند. مثلاً "رودکی" خطاب به نمازگزاران ریاکار می‌گوید:

روی به محراب نهادن چه سود؟
دل به بخارا و بتان طراز
ایزد ما وسوسه عاشقی
از تو نپذیرد، نپذیرد نماز!

عصر مشروطه دوران شکوفایی طنز نویسی بود، که با باز شدن فضای سیاسی، طنز به عنوان نوع ادبی جدید، ساتیر Satire (که در اروپا با آثار نویسندگانی چون سروانتس، رابله، مارک تواین و فیلیدینگ شناخته شد) مورد توجه نویسندگان واقع شد. بعد از قرنها سکوت و خفقان، دورانی آغاز شد که مردم و نمایندگان آنها یعنی نویسندگان، ادبا و حتی مردان سیاست، امکان بازگفتن آنچه سالها آزارشان می‌داد را یافتند. اکثر نویسندگان تنها به خاطر مبارزه برای آزادی و زندگی بهتر می‌نوشتند و موضوع آثار و اشعار این دوره مربوط به وضع مردم و سیاست روز بود.

تدوین و جمع آوری اطلاعات مورد نیاز این مجموعه حاصل تلاش چندین ساله مؤلفین آن است. این اثر اولین و جامع ترین اثر تحقیقی در مقوله طنز ایران به شمار می رود. طنز مفهومی گسترده و وسیعی دارد. هنر طنز از دیرباز در فرهنگ و تمدن ایران جایگاه ویژه ای داشته و در صد سال اخیر به اوج خود رسیده است.

علاوه بر طنزسرایان نشریات فکاهی، کسانی چون پروین اعتصامی، سهراب سپهری، فریدون مشیری، باستانی پاریزی و ... نیز در این دسته بندی به عنوان شاعر طنزسرا معرفی شده اند. نام طنزسرایان به ترتیب الفبا و همراه تصویری از آنان آمده است. تعریف طنز و فکاهی، انواع طنز، طنز در فکلور، کمدی یا نمایش های طنز،‌ کاریکاتور، تاریخ تحلیلی مطبوعات طنز و فکاهی معاصر و نشریات طنز و فکاهی از مطالب این مجموعه است.

بعضی نویسندگان نظم و نثر در این دوره صرفاً طنز نویس بوده‌اند؛ مثل طاهر­زاده صابر، ابوالقاسم حالت، محمد علی افراشته و اشرف گیلانی(نسیم شمال) و بعضی دیگر گاه گاهی، شعر طنز می‌نوشتند مثل ملک­الشعرای بهار، میرزاده عشقی، ایرج میرزا و ادیب و سیاستمدار فرهیخته دهخدا؛ این روند سالها بعد بصورت مترقی‌تر و ابداعی‌تر در آثار صادق هدایت، جمالزاده، و در سالهای اخیر کیومرث صابری فومنی مشاهده می‌شود.