شرح بزرگ دیوان ناصرخسرو 

مولف: مهدی محقق
ناشر: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1280
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1394 - دوره چاپ: 3 _ 1

کمیاب - کیفیت : جلد اول : درحد نو _ نو ؛ جلد دوم : نو

مروری بر کتاب 

شرح بزرگ دیوان ناصرخسرو، تفسیر و توضیح پنجاه غزل از آغاز دیوان ناصر خسرو است که به خامه توانای استاد ارجمند جناب دکتر مهدی محقق تالیف شده و  از طرف انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به رسته صیرفیان ادب عرضه شده است. کوشش مولف در شرح و تفهیم هرچه دقیق تر دقایق و موز شعر ناصرخسرو و اهتمام ایشان در استفاده از منابع متعدد عربی و فارسی از نکات چشمگیر کتاب است که سعی شان ماجور و مشکور است.

از دیگر مزایای این اثر ترجمه اشعار و عبارات عربی به فارسی و ارایه معادل های مضامین اشعار ناصرخسرو از شعر دیگر شاعران پارسی گو و بعضا از شاعران تازی گوی است که در درک صحیح و متقن اشعار بسی سودمند است. 

ناصر خسرو (۳۹۴ - ۴۸۱ ه.ق) از شاعران بزرگ فارسی زبان، حکیم و جهانگرد ایرانی و از مبلغان مذهب اسماعیلی بود. وی بر اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود از قبیل فلسفه یونانی و حساب و طب و موسیقی و نجوم و فلسفه و کلام تبحر داشت و در اشعار خویش به کرات از احاطه داشتن خود بر این علوم تأکید کرده‌است. ناصر خسرو به همراه حافظ و رودکی جزء سه شاعری است که کل قرآن را از برداشته‌است. وی در آثار خویش، از آیات قرآن برای اثبات عقاید خودش استفاده کرده‌است.

ناصر خسرو از ابتدای جوانی به تحصیل علوم متداول زمان پرداخت و قرآن را از بر کرد. در دربار پادشاهان و امیران از جمله سلطان محمود و سلطان مسعود غزنوی به عنوان مردی ادیب و فاضل به کار دبیری اشتغال ورزید و بعد از شکست غزنویان از سلجوقیان، ناصر خسرو به مرو و به دربار سلیمان چغری بیک، برادر طغرل سلجوقی رفت و در آنجا نیز با عزت و اکرام به حرفه دبیری خود ادامه داد و به دلیل اقامت طولانی در این شهر به ناصرخسرو مروزی شهرت یافت.

آن جنگی‎مرد شایگانی              معروف‎ شده‎ به‎ پاسبانی
‎در‎ گردنش از عقیق‎ تعویذ‎              بر سرش کلاه ارغوانی
بر روی نکوش چشم رنگین      چون بر گل زرد خون چکانی

***

عقل عطائی است شما‎ را‎ از او                      سخت شریف است و بزرگ این عطاست
عقل عطائی است تو را از خدای                               بر تن تو واجب دین زین عطاست
این عالم اژدهاست و ز ایزد تو را خرد                        پادزهر زهر این قوی و منکراژدهاست