سکوت و معنا ؛ جستارهایی در فلسفه ویتگنشتاین

سکوت و معنا

نویسنده: سروش دباغ
ناشر: صراط
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 187
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1387 _ 1386 - دوره چاپ: 2 _ 1

مروری بر کتاب 

جستارهایی در فلسفه ویتگنشتاین

... ویتگنشتاین نه دلی در گرو ثروت عظیمی داشت که از پدر به ارث برده بود و نه به سبک متعارف اساتید دانشگاه زندگی می‌کرد ؛ «به شکل خلوت خود بود» و «به شیوه باران پر از طراوات تکرار». بسیار مرگ‌اندیش بود. هم موسیقی‌دان بود ، هم منطق و فلسفه می‌دانست و هم علم جدید ؛ به‌طوری که چندین اختراع در حوزه هوانوردی به ثبت رسانده بود.

فیلسوفی بود که در کل زندگی فلسفی‌اش در پی کسب حکمت بود ؛ حکمتی پر از بصیرت و معنا و توأم با سکوت ، و البته سراسر سرد و عاری از شورمندی. کتاب پیش‌رو حاوی مجموعه مقالاتی درباره فلسفه ویتگنشتاین است. در این مقالات کوشش شده تا محوری‌ترین مفاهیم و آموزه‌های دو دوران فلسفی ویتگنشتاین با رهیافت تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد....

 نویسنده فرزند عبدالکریم سروش است و همانند پدر سرگذشتی مشابه از نظر سیر تحصیلی و مطالعاتی برخوردار بوده است . سروش( پسر ) نیز همانند سروش ( پدر ) در رشته داروسازی مدرک دکتری خود را اخذ کرده و همانند او در رشته فلسفه در کشور انگلستان نیز ادامه تحصیل داده است .نویسنده کتاب ” سکوت و معنا ” در بررسی آرا مجتهد شبستری در باب ایمان دینی نیز از نگاه ویتگنشتاین بدین مسئله غفلت نورزیده است .

حتی در تحلیل امر اخلاقی نیز نیم‌نگاهی به نظریات ویتگنشتاین دارد . دباغ در حال حاضر مدیر مؤسسه معرفت و پژوهش است و دروس فلسفه‌ی اخلاق و فلسفه‌ی زبان و فلسفه ویتگنشتاین را در آن مؤسسه تدریس می‌کند و عضو هیأت علمی انجمن حکمت و فلسفه‌ی ایران می‌باشد . به‌قلم او، تاکنون علاوه بر انتشار مقاله‌هایی به زبان فارسی و انگلیسی، کتاب «سکوت و معنا؛ جستارهایی در فلسفه‌ی ویتگنشتاین»  و « آئین در آئیینه » (مروری بر آراء دین شناسانه عبدالکریم سروش ، تدوین و گردآوری ) را منتشر کرده است و آثاری دیگر را در حوزه‌ی فلسفه‌ی اخلاق در دست انتشار دارد.

دباغ همچنین‌ پس‌ از مدت‌ها تدریس تراکتاتوس در مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران، این اثر ویتگنشتاین را در دست ترجمه و شرح دارد. به گزارش ایسنا سروش دباغ تصمیم دارد پس از به پایان رسیدن ترجمه و شرح رساله‌ی منطقی – فلسفی لودویگ ویتگنشتاین، اثری را درباره‌ زندگی و آرای این اندیشمند ترجمه ‌کند. سروش دباغ که چند روزی است از کنفرانس ویتگنشتاین از اتریش به تهران بازگشته است، با تمام شدن ترجمه ‌و شرح تراکتاتوس، به ترجمه‌ کتابی درباره‌ زندگی ویتگنشتاین می‌پردازد.

او از این اثر به عنوان اثری مهم درباره‌ ویتگنشتاین یاد کرد که به قلم برایان مگینز – مترجم انگلیسی تراکتاتوس – نوشته شده است. سروش دباغ ترجمه‌ی تراکتاتوس را کاری دشوار می‌داند و از سویی عنوان کرد، با وجود به ترجمه‌ محمود عبادیان و ادیب سلطانی، ترجمه‌ی روانی از این اثر به زبان فارسی انجام نشده . دباغ معتقد است: ویتگنشتاین نسبت به خیلی از فیلسوفان، متفکری دیریاب است که ارتباط گرفتن با او به سادگی امکان‌پذیر نیست و نسبت به فیلسوفانی که انگلیسی‌زبان هستند، متفکری مبهم‌نو‌یس است؛ از این‌رو تقریر و شرح آموزه‌های او کاری ساده نمی‌نماید.

متن آلمانی رساله‌ منطقی – فلسفی در سال ۱۹۲۱ چاپ شد و در سال ۱۹۲۲، این کتاب در لندن با ترجمه‌ی انگلیسی در مقابل متن آلمانی انتشار یافت.از سویی دیگر به قلم دباغ، کتاب عام‌گرایی و خاص‌گرایی در اخلاق نیز از سوی نشر هرمس منتشر می‌شود. سعی دباغ در نگارش کتاب بر این بوده است که به بحث‌های عام‌گرایی و خاص‌گرایی که در مقوله‌ی فرااخلاق مطرح شده است، پرداخته شود. نویسنده در کنار آن، انتقادات وارد بر این نظریه‌ها را نیز مورد توجه قرار داده است. کتاب به بررسی آرای «جاناتان دنسی» و «دیوید راس» – دو فیلسوف قرن بیستم انگلستان – می‌پردازد.

ویتگنشتاین سال ۱۸۸۹ در وین چشم به جهان گشود. در سال ۱۹۱۱ به کمبریج رفت تا زیر نظر برتراند راسل، مبانى ریاضیات بیاموزد و همان‌جا تحت تأثیر او به فلسفه روى آورد. ویتگنشتاین در طول زندگى‌اش فقط یک کتاب خود را به چاپ رساند و آن هم رساله‌ منطقى – فلسفى بود. وی بیش از ۲۵ سال بر سر کتاب دومش کار و نهایتا موضع جدیدى اتخاذ کرد که در کتاب پژوهش‌هاى فلسفى که بعد از مرگش منتشر شد، انعکاس یافت.

این فیلسوف که آثارش در فلسفه‌ زبان و تحلیلى تأثیرات عمیقی در میان فیلسوفان هم‌عصر و بعد از خودش به وجود آوردند، در سال ۱۹۶۵ در کمبریج چشم از جهان فروبست .”سکوت و معنا” مجموعه مقالات فلسفی‌‌ای است که دکتر «سروش دباغ»، دین‌پژوه و پژوهشگر حوزه‌های فلسفه و اخلاق، طی یک سال و نیم گذشته درباره فلسفه ویتگنشتاین نوشته است .

فهرست

سکوت در تراکتاتوس
بازی‌ها و معناها
مفهوم صدق نزد ویتگنشتاین
فرگه، ویتگنشتاین و استدلال زبان خصوصی
عام‌گرایی و خاص‌گرایی در فرا اخلاق
نگاهی ویتگنشتاینی به مسئله شر
مجتهد شبستری و ایمان شورمندانه
سکوت فیلسوف شوریده
معنای سکوت
فلسفه‌خوانی و فلسفه‌آموزی
به شکل خلوت خود بود