روضه العقول ؛ تحریر دیگر مرزبان نامه

نویسنده: محمد غازی ملطیوی 
مترجم: جلیل نظری
ناشر: دانشگاه آزاد
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 830
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1383 - دوره: 1

کیفیت : نو ؛ مهر دارد

مروری بر کتاب 

«روضة العقول» تحریر دیگری است از مرزبان نامه اسپهبد مرزبان بن رستم بن شروین که به درخواست رکن الدین سلیمانشاه توسط محمد بن غازی ملطیوی نگارش شده است. این اثر با موضوع سیاست نامه در اواخر قرن ششم هجری به نثر فنی فارسی درآمده است.کتاب مشتمل بر مقدمه مصحح، و متن است که متن اثر شامل سیزده باب است؛ دو باب نخستین، یکی پیرامون القاب رکن الدین سلیمانشاه و اشاراتی کوتاه به آغاز کار خاندان سلجوقی و باب دیگر شرح زندگینامه خود اوست. در دیگر ابواب کتاب داستانها، افسانه‌ها، و حکایت‌ها آمده است.

روضة العقول نیز مانند کلیله و دمنه با نثری مصنوع، آمیخته با اشعار و عبارات فارسی و عربی تحریر یافته است. تعداد اشعار و شواهد عربی آن نسبت به فارسی به مراتب بیشتر است. مولف در نگارش روضة العقول تکلف و تصنع را به نهایت رسانیده است؛ و در کاربرد گونه‌های صناعات ادبی از سجع و ترصع و جناس و موازنه و... دریغ نورزیده است. از ویژگی‌های نثر محمد غازی در روضة العقول به کار بردن انبوه واژگان تازی به معنی مصطلح و متداول احیانا روزگار خود اوست که در متنهای دیگری مانند مرزبان نامه، دیده نمی‌شود. وی در غایت چیره دستی و مهارت به انواع واژه سازی دست برده است به طوری که می‌توان گفت به گونه‌ای افراط دست یازیده است، و در سیزده باب مطالب کتاب را بیان نموده است.

همچنان که ذکر شد در باب اول آن به مناقب سلطان و در باب دوم به زندگینامه خود پرداخته است. در باب سوم با عنوان «باب الملک و اولاده» به داستان پادشاهی که شش پسر داشت اشاره می‌کند که پدر وقت مرگ پسرانش را جمع کرده و برای فرزندانش مطالبی ذکر می‌کند.

مولف، در این بخش از قول پدر سخنان زیبایی ذکر می‌کند، او اشاره‌ای به اقسام پدر دارد و می‌گوید «پدری پنج نوع است» که چنین می‌گوید: «یکی آنکه سبب وجود تو آمد؛ دوم آنکه محافظت مصالح ترا استبداد نماید؛ سیم آنکه سبب رزق و وسیلت معیشت تو گردد؛ چهارم آنکه معلم تو باشد؛ پنجم آنکه در تربیت و تهذیب تو جد نماید». سپس حق فرزند را بر پدر برمی شمارد که سه چیز است نام نیک و تعلیم علم و به دوست صادق هدایت و راهنمایی کردن.در ادامه، مطالب اخلاقی فراوانی از قول پادشاه در قالب حکایت متذکر می‌شود. در این باب علاوه بر حکایت دوستی کشاورز و مار ، ده حکایت دیگر نیز از زبان پادشاه و فرزندانش نقل می‌کند.

باب چهارم با عنوان «باب مناظره ملک زاده با وزیر برادرش» ادامه داستان باب سوم است. بعد از به قدرت رسیدن یکی از فرزندان به پادشاهی، اشاره‌ای به وزیری دارد که نفاق را سرلوحه کار خود قرار داده و حیله گری را در خدمت پیشبرد کار خویش به خدمت گرفته است. مؤلف در این باب به چهار حکایت از زبان «ملک زاده» می‌پردازد. اردشیر بابکان با مهران به دانا، باب مناظره دیو گاوپای با دینی، باب تمامت مناظره دینی، شاه شیران با شاه پیلان، عقاب شکارگر و آزادچهر از دیگر عناوین کتاب است.