دیوان البسه

نویسنده: محمود نظام الدین قاری یزدی
به کوشش : محمد مشیری
ناشر: شرکت مولفان و مترجمان ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 207
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1359 - دوره چاپ: 1

کمیاب  - کیفیت : نو ؛ بر روی جلد اصلی با گالینگور صحافی شده
 

مروری بر کتاب

محمود یزدی ملقب به نظام الدین و مشهور به شاعر البسه از شاعران قرن نهم هجری است که به تقلید از ابواسحاق در توصیف اطعمه، توصیف انواع جامه را موضوع شعر خویش قرار داد. دیوان البسه علاوه بر متون منثور مشتمل بر منظومه اسرار ابریشم، مناظره طعام و لباس، رساله اوصاف الشعرا، آرایش نامه، رساله صد وعظ و مخیل نامه جنگ پشم و ابریشم است.

این دیوان به دلیل ذکر نام انواع البسه و اصطلاحات رایج در میان جامه دوزان و بافندگان سده ۹ هجری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و از لحاظ موضوع در ادبیات فارسی بی ‌نظیر است. کتاب حاضر مشتمل بر غزلیات، مقطعات، رباعیات، فردیات و قصاید می باشد که به اهتمام محمد مشیری با فرهنگ لغات مشکل البسه تکمیل گردیده است .

دیوان البسه دیوانی طنزآمیز به زبان پارسی است که در آن از واژگان رایج در میان جامه دوزان و بافندگان سدهٔ ۹ هجری قمری (سدهٔ ۱۵ (میلادی)) ایران بهره گرفته شده. نویسنده این دیوان مولانا محمود نظام الدین قاری یزدی است. پارودی  یکی از شیوه های بیان غیر مستقیم در انتقادهای اجتماعی و شاخه ای از ادبیات طنازی است که ضمن نشاندن لبخند بر لبان مخاطب، دیدگاه انتقادی نویسنده را با کاریکاتوری از کلمات در اشعار شاعران مشهور نشان می دهد. از میان پارودی های موجود «پارودی» یا نقیضه های نظام قاری، نوعی انقلاب در شعر عرفانی به حساب می آید.

او با هوشیاری به دگرگون کردن زبان عرفانی و درهم ریزی ساختار نوین زبان اجتماعی می پردازد. او یک هنرمند طنزپرداز است با سبک و بینش های خاص خود که با شناخت روحیه و جوهر روزگارش «پارودی» هایی ساخته است. پارودی های نظام قاری توصیفی از یک شکل و یک استراتژی طنزآمیز است و معرف یک هدف اجتماعی که در هر بیت استادانه دنبال می شود. کلمات شعرش بیشتر به صورت یک گسست یا هم نشینی ناسازه ها جلوه می کند و این همان طنز اوست و معنای شعرش نیز از همین گذر پدید می آید که نشان دهنده تضاد اجتماعی است.

دیوان البسه ی نظام قاری، اسامی لباسها را در بر دارد و می‌تواند زمینه‌ای باشد برای پژوهش در یکی از وجوه تمدّنی و اجتماعیِ ایرانیان، یعنی آداب پوشش و تنوّع البسه در جامعه کهن ایرانیان

در این کتاب جز فواید مردم‌شناسی، برخی اطلاعات ادبی در اوصاف شعرا و نقد شعر آنان نیز دیده می‌شود: مقطعات ابن‌یمین: دستارچۀ مکلف، تصنع صنایعش مصنف، که اشاره به کاربرد صنایع لفظی و معنوی فراوان در شعر ابن‌یمین دارد؛ محرمات نزاری: همگی سحر حلال و تخیلات خمریاتش رنگین‌تر از اطلس ارغوانی (ص ۱۳۷)، که ضمن ستایش اشعار نزاری قهستانی، تبحر او را در سرودن خمریات گوشزد می‌کند. بخشی از دیوان نظام قاری نیز به لهجۀ شیرازی سروده شده است که ازلحاظ گویش‌شناسی اهمیت فراوان دارد.