دیوان اشعار حکیم ناصرخسرو قبادیانی

دیوان اشعار حکیم ناصر خسرو قبادیانی

نویسنده: ناصرخسرو قبادیانی
به کوشش: مجتبی مینوی , مهدی محقق
ناشر: دانشگاه تهران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 616
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1384 - دوره چاپ : 6

مروری بر کتاب

بر پایه کهن ترین نسخه خطی مکتوب به سال 736

در چاپ‌های بعدی، دکتر محقق اشاره کرده‌اند که درج «جلد اول» بر روی کتاب بخاطر تعلیقاتی بوده که با مرحوم مینوی قرار بر نگارشش داشته‌اند، و بعلت درگذشت مینوی ناتمام مانده و چاپ نشده است.
 

همان ناصرم من که خالی نبود                     ز من مجلس میر و صدر وزیر
نخواندی به نامم کس از بس شرف                  ادیبم لقب بود و فاضل دبیر
به تحریر اشعار من فخر کرد                     همی کاغذ از دست من بر حریر

ناصر خسرو (۳۹۴ - ۴۸۱ ه.ق) از شاعران بزرگ فارسی زبان، حکیم و جهانگرد ایرانی و از مبلغان مذهب اسماعیلی بود. وی بر اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود از قبیل فلسفه یونانی و حساب و طب و موسیقی و نجوم و فلسفه و کلام تبحر داشت و در اشعار خویش به کرات از احاطه داشتن خود بر این علوم تأکید کرده‌است. ناصر خسرو به همراه حافظ و رودکی جزء سه شاعری است که کل قرآن را از برداشته‌است. وی در آثار خویش، از آیات قرآن برای اثبات عقاید خودش استفاده کرده‌است.

ناصر خسرو از ابتدای جوانی به تحصیل علوم متداول زمان پرداخت و قرآن را از بر کرد. در دربار پادشاهان و امیران از جمله سلطان محمود و سلطان مسعود غزنوی به عنوان مردی ادیب و فاضل به کار دبیری اشتغال ورزید و بعد از شکست غزنویان از سلجوقیان، ناصر خسرو به مرو و به دربار سلیمان چغری بیک، برادر طغرل سلجوقی رفت و در آنجا نیز با عزت و اکرام به حرفه دبیری خود ادامه داد و به دلیل اقامت طولانی در این شهر به ناصرخسرو مروزی شهرت یافت.

نکوهش مکن چرخ نیلوفری‌را            برون کن ز سر باد و خیره‌سری را
بری دان از افعال چرخ برین را                   نشاید ز دانا نکوهش بری را
چو تو خودکنی اختر خویش را بد         مدار از فلک چشم نیک‌اختری را
به چهره شدن چون پری کی توانی         به افعال ماننده شو مر پری را
درخت ترنج از بر و برگ رنگین                      حکایت کند کله قیصری را
سپیدار مانده‌ست بی‌هیچ چیزی                ازیرا که بگزیده او کم‌بری را
درخت تو گر بار دانش بگیرد                        به‌زیر آوری چرخ نیلوفری را
نگر نشمری ای برادر گزافه                  به دانش دبیری و نه شاعری را
تورا خط قید علوم است و خاطر              چو زنجیر مر مرکب لشکری را
اگر شاعری را تو پیشه گرفتی                   یکی نیز بگزیده خنیاگری را
تو برپایی آنجا که مطرب نشیند                    سزد گر ببری زبان جری را
پسند است با زهد عمار و بوذر               کند مدح محمود مر عنصری را
من آنم که در پای خوکان نریزم                  مر این قیمتی دُر لفظ دری را