دستور زبان فارسی در شبه قاره هند

نویسنده: سیدکمال حاج سید جوادی
ناشر: روزگار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 250
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1380 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ مهر دارد

مروری بر کتاب

نویسنده در این کتاب، به معرفی کتاب‌های مهم "دستور " نگاشته شده در شبه قاره هند، از آغاز تا پایان قرن یازدهم هجری اهتمام می‌ورزد .وی برای این کار، نخست نشانی این کتب را از منابع و ماخذ مختلف استخراج نموده و درباره محتوای هر یک، بیش از چهل نسخه خطی از کتابخانه‌های شبه قاره هند را مطالعه نموده است ،در انتهای کتاب "فهرست اعلام " درج گردیده است.

زبان و ادب فارسی در هند سابقهٔ دیرینه‌ای دارد. دربارهٔ پیشینهٔ رواج زبان و ادب پارسی در شبه‌قاره، از مدارک تاریخی چنین برمی‌آید که در سدهٔ سوم هجری، برای نخستین بار هندوان فرصت یافتند تا با فارسی‌زبانان آشناییِ مؤثر پیدا کنند. در آن زمان بنا به قول ابن حوقل در صوره‌الارض و اصطخری در المسالک و الممالک، مردمِ «مُلتان» و «منصوره» به زبان عربی و سِندی، و مردم «مُکران»، به زبان فارسی سخن می‌گفتند. در اوایل سده چهارم هجری، در سِند شاعری ظهور کرد مشهور به رابعه بنت کعب که اشعار فصیح دلکشی از او در قدیمی‌ترین تذکره‌ها نقل شده‌است و می‌رسانَد که در زمان او، زبان فارسی در سِند رواج داشته‌است.

شواهد نشان می‌دهد که قبل از غزنویان عده ای در بخش مرکزی هند به زبان فارسی صحبت می‌کرده‌اند. در طی آن زمان کلیه مراودات، مکاتبات، نامه نگاری‌ها و اسناد دولتی که توسط شاهان و درباریان انجام و به سراسر جهان ارسال می‌شد به زبان فارسی بود که موجب گسترش این زبان شد. این زبان در مدارس و مکتب خانه‌ها و بین دانشمندان رواج داشت و لذا در زبان وادب محلی هند و بین قشرها مختلف جامعه نیز نفوذ پیدا کرده و ماندگار شد. زبان فارسی جزو زبانهای هندواروپایی است که شباهت بسیار زیادی به زبان بسیار قدیمی سانسکریت دارد. زبان فارسی به‌طور نظام یافته توسط محمود غزنوی به هند وارد شد. امروزه نیز در بسیاری از زبان‌های محلی هند از جمله زبان پنجابی، زبان گجراتی، زبان بنگالی، زبان تامیل و به خصوص زبان اردو کلمات فارسی زیادی به کار می‌رود. این زبان، زبان قانونی و حقوقی هند بوده تست و اغلب اصطلاحات حقوقی هند از زبان فارسی نشات گرفته‌است. ارزش بسیار بالای آکادمیک زبان فارسی در شبه قاره هند به گونه ای است که امروزه زبان فارسی در تمامی دانشگاه‌های مرکزی هند از سطح کارشناسی تا دکتری تدریس می‌شود. در بیش تر مدارس نیز این زبان جزو زبان‌های انتخابی است و تدریس می‌گردد اگرچه در سال‌های اخیر در شمال هند که مسلمانان حضور حداکثری دارند برخی مدارس زبان عربی را به جای زبان فارسی آموزش می‌دهند.

فهرست

سابقه تاریخ دستورنویسی فارسی
کهن‌ترین کتاب‌های دستور زبان فارسی در قرن دوازدهم هجری در شبه قاره
کتاب‌های دستور زبان فارسی در قرن سیزدهم
رساله‌های مهم دستور که تاریخ تالیف آنها دقیقا مشخص نیست
دستور فارسی به زبان‌های اردو و انگلیسی
متن نخستین کتاب دستور زبان فارسی (اصول فارسی)
بررسی کلی دستورها