خاطرات سیاسی قوام السلطنه

نویسنده: غلامحسین میرزا صالح
ناشر: معین
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 348
اندازه کتاب: رقعی سلفون - سال انتشار: 1392 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

مصور

خاطرات سیاسی قوام‌السلطنه، پر از مسائلی تاریخی و سیاسی مربوط به دیپلماسی زیاده‌خواهانه انگلستان،‌ آمریکا و شوروی در قبال ایران است. در گرماگرم و هرج‌ومرج جهانی، ایران نیز یکی از طمعه‌های این کشورها محسوب می‌شد. جالب است که نویسنده خاطرات کتاب پیش‌رو در آغاز یادداشت‌های خود پس از شرح مسافرتی که به مسکو و ملاقات با ژنرالیسم استالین، این جملات را آورده است: «من با یک صفای باطن نسبت به روس‌ها به مسکو رفتم، در حالی که با یک مغز پر تزویر درباره آن‌ها به تهران برگشتم.»

هیئت اعزامی آذربایجان مرتبا با سفارت شوروی در تماس بود و تمام پیغام‌ها و گفته‌های نمایندگان دولت را به مامورین سفارت گزارش می‌داد و برای ادامه مذاکرات از سفارت شوروی کسب تکلیف می‌کرد. در آن موقع ابتکار عمل سیاسی شوروی‌ها در ایران بیشتر در دست پروفسور بارویان رئیس بیمارستان شوروی بود، چنان که سادچیکف سفیر کبیر شوروی در اغلب موارد ناگزیر بود با پروفسور نامبرده مشاوره و پس از جلب نظر وی تصمیم اساسی اتخاذ کند و مادام که بارویان در ایران اقامت داشت وضع به همین منوال بود، ولی بعد از عزیمت وی از ایران شخص سادچیکف آزادی عمل بیشتری پیدا کرد.

بالاخره مذاکرات با پیشه‌وری بر اثر ایستادگی و مقاومت جدی طرفین به نتیجه مطلوب نرسید. من قصد داشتم هر چه بیشتر دایره عمل و اختیارات پیشه‌وری و مامورین وی را در آذربایجان محدود کنم. پیشه‌وری نیز بنا به تلقین شوروی‌ها می‌خواست هر چه بیشتر بتواند آزادی عمل تحصیل نماید و چون این دو مقصود مانعه‌الجمع بود مذاکرات بدون اخذ نتیجه پایان یافت و هیئت اعزامی آذربایجان صبح دوشنبه سیزدهم اردیبهشت با هواپیما به تبریز مراجعت نمود. اعلامیه زیر نیز بلافاصله از طرف نخست‌وزیر صادر و در اختیار مطبوعات گذاره شد:

در این موقع که افکار عمومی منتظر و متوجه جریان مذاکرات بین دولت و نمایندگان آذربایجان می‌باشد، لازم می‌دانم نتیجه مذاکرات پانزده روز اخیر را به استحضار عامه رسانیده تا اذهان عمومی را بوسیله تشریح حقایق روشن سازم. بر خود آقایان نمایندگان آذربایجان که به تهران آمدند پوشیده نیست که اینجانب با کمال حسن نیت و رویه مسالمت به منظور حل مسائل مورد بحث مساعی لازمه را مبذول داشته و کوشش نمودم که در حدود قوانین موضوعه مملکت تقاضاهای نمایندگان آذربایجان را تامین نمایم، بطوری که پس از صدور ابلاغیه مورخه ۱۳۲۵/۲/۱ و انتشار موارد هفتگانه، از طرف بعضی محافل مورد ایراد واقع شدم که تصور نمودند رویه اینجانب حتی از حدود قوانین موضوعه نیز تجاوز نموده است...

احمد قوام مشهور به قوام‌السلطنه، یکی از سیاستمداران مهم ایرانی مربوط به پایان دوران قاجار و سلسله پهلوی است. او متولد سال ۱۲۵۲ و درگذشته به سال ۱۳۳۴ است. لقب قوام‌السطنه، در زمان قاجاریان به قوام اعطا شد و یکی از مردان مهم عصر پهلوی بود که در مجموع ۵ بار به‌عنوان نخست‌وزیر ایران منصوب شد.

کتاب خاطرات سیاسی این شخصیت‌ درباره مطلبی با عنوان «نظری به یادداشت‌های قوام‌السلطنه» را دارد که نقدی بر این‌خاطرات است و حدود ۵۷ سال پیش بدون ذکر نام نویسنده، با همین‌عنوان در ۱۸ شماره پراکنده از هفته‌نامه «خواندنی‌ها» به چاپ رسیده است.

فهرست

کافتارادزه در تهران
شوروی و تجزیه آذربایجان
تشکیل حکومت‌های خودمختار آذربایجان
نخست‌وزیری صدرالاشراف
مذاکرات وزرای خارجه دولت‌های آمریکا
طرح تجزیه ایران
شکایت ایران علیه شوروی
ملاقات با سفیر شوروی
مظفرفیروز معاون سیاسی
اسرار مذاکرات مسکو
پایان دوره چهاردهم مجلس شورای ملی
مواد موافقتنامه قوام-سادچیکف
ورود پیشه‌وری به تهران
نخست‌وزیر شدن پیشه‌وری
شرکت رهبران حزب توده در کابینه
حوادث فارس
انتخابات دوره پانزدهم مجلس
اعلام جرم بر ضد قوام