خاطرات سیاسی خلیل ملکی

خاطرات سیاسی

نویسنده: خلیل ملکی
مقدمه : محمدعلی همایون کاتوزیان
ناشر: شرکت سهامی انتشار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 413
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1394 - دوره چاپ: 3

مروری بر کتاب

خلیل ملکی یکی از روشنفکران و تئوریسین‌های سیاسی ایران در قرن بیستم بود.    دلیل شکست آنی و پیروزی آتی او هم درست همین بو د که بدون کمترین توجه به قدرت‌های موجود آنچه را حق و حقیقت می‌دانست می‌گفت و می‌نوشت. در سال 1344 که خلیل ملکی برای چندمین و آخرین بار گرفتار زندان شده بود، دکتر امیر پیشداد، توسط جلال آل احمد برای او پیغام داد که همتی کند و خاطرات سیاسی و اجتماعی خود را بنویسد. البته ملکی در چند نوبت گوناگون، پاره‌ای از تجربیات گوناگون زندگی خود را، به ویژه درباره‌ی زندان پنجاه و سه نفر، حوادث آذربایجان و زندان فلک‌الافلاک شرح داده بود. اما لازم بود که شرح منظم و مدونی از صدر تا ذیل زندگانی سیاسی خود را برای آیندگان برجای گذارد.

خلیل ملکی (۱۲۸۰ در تبریز - ۱۳۴۸ در تهران) از سیاست‌مداران معاصر ایرانی و از گروه ۵۳ نفر از رهبران حزب توده بود که بعدها از حزب توده منشعب شد. همچنین او از افراد تشکیل دهنده جبهه ملی اول بود.او در ملی شدن نفت نقشی اساسی داشت و علی‌رغم داشتن اختلاف عقیده با دکتر مصدق در بسیاری مسائل، تا پایان کار وی در شمار یاران نزدیک وی ماند.

ملکی در بسیاری از مواقع تمجید از مصدق را با انتقاد مودبانه، اما در عین حال جدی سیاست های او در هم می آمیخت. او مصدق را به نداشتن برنامه برای حل مشکلات ایران متهم می کرد.درست یک سال پیش از کودتای مرداد ۱۳۳۲ ملکی با ناکافی دانستن مبارزه با دشمن خارجی، مصدق را سرزنش کرد. او می گفت دولت هیچ برنامه برای پایان دادن به نابرابری ها در ایران ندارد. او همچنین مصدق را بخاطر ناتوانی در تأسیس یک حزب سیاسی مورد انتقاد قرار می داد.

ملکی سقوط مصدق را در صورت تغییر ندادن سیاست هایش قطعی می دانست. او با آنکه مخالف سرسخت بعضی از جنجالی ترین تصمیمات نخست وزیر (بخصوص تصمیم به برگزاری همه پرسی برای انحلال مجلس و در نتیجه دادن بهانه قانونی به شاه برای عزل او از نخست وزیری) بود، با وجود مخالفتش با مصدق پیر و خسته، به او گفته بود که "من تا جهنم به دنبال شما می آیم".

من بیش از تفسیر، به شرح واقعیات و توضیح آنان می‌پردازم و قضاوت نهایی را به عهده علاقه‌مندان می‌گذارم. این خاطرات بیش از آنکه تاریخ حوادث باشد، تاریخ برخورد افکار است....

البته ملکی در چند نوبت، پاره‌ای از تجربیات زندگی خود را، به ویژه درباره‌ زندان پنجاه و سه نفر، حوادث آذربایجان و زندان فلک‌الافلاک شرح داده بود. اما لازم بود که شرح منظم و مدونی از صدر تا ذیل زندگانی سیاسی خود را برای آیندگان برجای گذارد.

در پیشگفتار کتاب به قلم همایون کاتوزیان آمده است:
«این نوشته‌ها ناتمام است، و به ویژه از دوران پس از انشعاب از حزب توده در آن چیزی نیست. اما دلیل ناتمام بودن یادداشت‌های ملکی هنوز پوشیده است و از آن جمله به هیچ وجه مسلم نیست که خود او نوشته‌های مزبور را به پایان نرسانده باشد. برعکس، اشارات موجود چنین می‌رساند که آنچه از این یادداشت‌ها به دست ما رسیده ناقص است و باقیمانده در زندان آریامهری بر اثر ناامنی‌های موجود در آن زمان گم و گور و شاید به کلی نابود شده است».