حی بن یقظان و سلامان و ابسال

حی بن یقظان و سلامان و ابسال

نویسنده: سید ضیاءالدین سجادی
ناشر: سروش
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 272
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1382 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

این کتاب محصول پژوهشی تطبیقی است در دو قصه کهن، قصه حی بن یقظان و قصه سلامان و ابسال، به روایت راویان بزرگ آن در زبان و ادب فارسی و عربی، و جامع ترین تحقیق به زبان فارسی است که درباره اصل و ماخذ دو قصه و تجزیه ‌و ‌تحلیل و تاویل آنها و نیز تطبیق اجزای مختلف و قصه های فرعی با سایر داستان ها و روایات ملل و اقوام انجام یافته است.

ضیاءالدین سجادی (1298ـ1375) خود گفته است که موضوع اصلی این تالیف تحقیق و بحث درباره قصه سلامان و ابسال است؛ قصه ای رمزی و تمثیلی فلسفی و عرفانی که ریشه یونانی دارد و بعضی همانندی نیز برای آن از داستان های قبایل عرب نقل کرده اند.ولی به سبب همانندی و هم بستگی این دو داستان ناچاریم به قصه حی بن یقظان نیز بپردازیم: قصه ای تمثیلی و عرفانی و بسیار پیچیده و رمزی که نخستین بار ابن سینا آن را نوشته است.

نویسنده کتاب در مقدمه‎، سیر آشنایی با قصه حي بن یقظان و تحقیقات خود در این زمینه را به‌تفصیل توضیح داده است. در بخشی از این نوشتار چنین می‌خوانیم: «در دوران دانشجویى با مطالعه کتاب جامى‌‏، تألیف مرحوم علی‌اصغر حکمت، مثنوى سلامان و ابسال جامى را، که دومین مثنوى هفت اورنگ اوست، شناختم. در آن کتاب با اشاره به اصل قصه در کتاب اشارات ابوعلى سینا و شرح خواجه نصیر، این قصه به‌اختصار نقل شده و در حواشى از ترجمه انگلیسى آن به قلم فیتز جرالد، نیز از ترجمه حنین بن اسحاق از یونانى، نام برده و ابیاتى از مثنوى جامى برگزیده و در متن کتاب آورده است. همچنین اسرار حکمة المشرقیه در حالات حى بن یقظان از ابن طفیل اندلسى جزء مآخذ قابل مطالعه آمده و به سلامان و ابسال، با تصحیح و مقدمه مرحوم غلامرضا رشید یاسمى، نیز اشاره کرده است»

وی موضوع اصلی تألیف این کتاب را قصه سلامان و ابسال دانسته است؛ ولی از آنجا که بین آن و قصه حي بن یقظان همانندی بسیاری وجود دارد، در بخش اول تألیفش به قصه حي بن یقظان پرداخته است: «پیش از بحث و گفتگو در باب قصه سلامان و ابسال، موضوع اصلى این تألیف، ناچاریم از قصه «حىّ بن یقظان» به‌اختصار سخن گوییم؛ زیرا همانندى و هم‏بستگى این دو بسیار است و بعضى مانند ابوعلى سینا هر دو قصّه را نوشته‏‌اند و مصنّفان قصه حىّ بن یقظان هم به سلامان و ابسال اشارت کرده‌‏اند؛ پس حىّ بن یقظان بخش اول تألیف ماست»